Feliu Izarden hirumilako zerrenda (1985).
Zerrendatu honekin gaur egungo hirumilako zerrendak hasten direla esan daiteke. Hala da, modu batean edo bestean, zerrenda hauek gaur egun erabiltzen dira. Pasa den mendearen 80.hamarkadan hirumilakorekiko interesa gero eta handiagoa da. Mendekate osoa esploratu egin da, horregatik detaile txikienak ezagutzen dira. Azkenean kartografia fidagarria da eta mendira joan baino lehen, ibilbideak planifikatu daitezke. Mendizaletasunean berez gorakada itzela gertatzen da; batez ere isurialde espainiarra puntako piriniozaletasun frantziarra parekatu arte. Normala da, batzuek hirumilako tontor guztiak lortu nahi dituztela; izan ere helburu hori egin daiteke. Garai hartan esperientzia hau bizi izan nuen.Urte batzuk Pirinioetara joan ondoren, hainbat tontor igo nuen eta egun batean konturatu genuen berrogeitamar edo (ehundik gertu) hirumilakoak igo genituela. Galderak sortu ziren gai izango gara tontor guztiak lortzeko?, zenbat dira?, zerrendatu bat egon ote da?. Askok gure buruari egin genizkion eta askok helburu hori proposatu genuen.
Esparru horretan, 1985 urtean, Lleidako mendizalea, Feliu Izard, bere ehungarren hirumilakoa ospatzeko hirumilako zerrenda argitaratzea bururatzen zaio, ez aldizkari batean,liburuxka batean baizik. Lehenengo argitalpean ehun ale kaleratu ziren, hauek bere ehungarren hirumilakoa lagundu ziotenaren artean banatu zituen.Jarraian bigarreen argitalpea egin zen, ehunekoak ere, eta berriro azkar desagertu ziren. Berri hau ziztu bizian zabaldu zen Lleidako Centre Excursionistren arteko bazkideak eta hirugarren argitarapena plazaratu zen. Ordun Liburuxkaren aurreko hiru argitalpenak berdin berdinak eta urte berekoa dira. Horiek ondoren bederatzi edizio egin dira zerrenda eboluzionatu da eta gaur egun erreferentzi bat da. Lleidako Centre Excusionistaren bazkideek gida gisa izaten dute, helburu bat izanik haientzat. Aipatu behar da bazkide batek zerrenda hau bukatzen duenean klubeko bazkideek azken hirumilako txangora laguntzen diote eta piolet bat ematen diote, jasotzaile gisa. piolet honek bere istorioa du; izan ere Renclusako aterpearen konpontzeko lanetan aurkitu zuten. Bere jabea Juli Soler i Santaló izan zen. Orduan piolet kirtenari plaka bat gehitzen zaio mendizalearen izenarekin.
1985ko zerrenda aztertu dezagun honetan 148 hirumilakoak agertzen dira, oso garrantzitsua da lehendabizikoz zerrenda batean agetzen baitira gero erabiliko diren toponimoak tontor batzuk izendatzeko Feliu Izard hizpidearen arabera. Geroko sarrerak 1987ko argitalpena ikusiko dugu horretan akats toponimikoak agertzen dira eta gaur egun mantentzen dira eta nola ez modernoena 2006koa.
Jarraian zerrenda osoa agertzen da altitudearen arabera.Era berean,oharpen batzuk gehitzen dira zalantza batzuk edo geroko aspektu interesgarriak argitzeko.
| ZEN | IZENA | ALT. | Beste izen batzuk | Oharrak | ||||
| 1 | Pic d'Aneto | 3404 | ||||||
| 2 | Pic dels Posets | 3375 | Pic de Llardana | |||||
| 3 | Mont Perdut | 3355 | ||||||
| 4 | Punta d'en Astorg | 3354 | ||||||
| 5 | Espatlla d'Aneto | 3350 | Pta. dels frères Cadier o Cap des 5 frères | |||||
| 6 | Pic Maleït | 3350 | ||||||
| 7 | Pic del Mig | 3345 | ||||||
| 8 | Pic de les Espases | 3332 | Pic de Llardaneta | |||||
| 9 | Cilindro de Marboré | 3325 | ||||||
| 10 | Pic de Corones | 3310 | ||||||
| 11 | Pic de les Tempestats | 3310 | ||||||
| 12 | Pic de la Maladeta | 3308 | ||||||
| 13 | La Pique Longue | 3298 | ||||||
| 14 | El Clot dera Hount | 3274 | ||||||
| 15 | El Soum d'en Ramond | 3254 | Pic d'Añisclo | |||||
| 16 | Pic de Marboré | 3253 | ||||||
| 17 | Punta d'en Cordier | 3252 | Maladeta Occ. Sur 1ª | |||||
| 18 | Pic de la Cerbillonera | 3247 | Cerbillonar, Cerbillona, etc | |||||
| 19 | Pic de na Margalida | 3241 | ||||||
| 20 | Pic Central | 3235 | ||||||
| 21 | Perdiguero | 3221 | ||||||
| 22 | Pic de Montferrat | 3220 | ||||||
| 23 | Punta d'en Sayó | 3220 | Maladeta Occ. Sur 2ª | (1) | ||||
| 24 | Pic d'en Russell N | 3207 | ||||||
| 25 | Punta d'en Chaussenque | 3205 | ||||||
| 26 | Pic d'en Russell S | 3205 | ||||||
| 27 | Le Piton Carré | 3198 | Les Jumeaux | (2) | ||||
| 28 | Le Pic Long | 3192 | ||||||
| 29 | Punta d'en Mir | 3178 | Maladeta Occ. Sur 3ª | (3) | ||||
| 30 | El Dedo del Mont Perdut | 3178 | ||||||
| 31 | Gran Bachimala | 3177 | Machimala, Pta. Schrader | |||||
| 32 | Punta d'en Delmàs | 3170 | Maladeta Occ. Sur 4ª | (4) | ||||
| 33 | Pic Or. de la Cascada | 3161 | ||||||
| 34 | Pic Badet | 3160 | ||||||
| 35 | El Gemelo Sur | 3160 | (5) | |||||
| 36 | Pic de Campvielh | 3157 | ||||||
| 37 | Pic de Lentilha | 3156 | ||||||
| 38 | Pic de Lliterola | 3152 | ||||||
| 39 | Pic de Tapou | 3150 | ||||||
| 40 | Pic d'en Le Bondidier | 3150 | ||||||
| 41 | Pic de Marmuré | 3145 | Bat-laitouse, Balaitus, Pico Moros | (6) | ||||
| 42 | Pic del Taillón | 3144 | ||||||
| 43 | Punta del Sabre | 3143 | ||||||
| 44 | Pica d'Estats | 3143 | ||||||
| 45 | Dents d'Alba | 3136 | ||||||
| 46 | Pic de la Munia | 3134 | ||||||
| 47 | Pic dels Gorgs Blancs | 3131 | ||||||
| 48 | El Gemelo Nord | 3125 | (7) | |||||
| 49 | Punta d'en Mossèn Cinto | 3125 | Punta N.Oest o Pic Occ. de la Pica | (8) | ||||
| 50 | Pta. dels Pavots | 3121 | Tucon Royo | |||||
| 51 | Pic Roio | 3121 | ||||||
| 52 | Pta. d'en Ledourmeur | 3120 | ||||||
| 53 | Pic d'Alba | 3118 | ||||||
| 54 | Pic Or. dels Crabiolès | 3116 | ||||||
| 55 | Pta d'en Gabarró | 3115 | Pta. S.Est o Pic Or. de la Pica | (9) | ||||
| 56 | Seilh dera Vaca | 3114 | ||||||
| 57 | El Malhpas | 3109 | ||||||
| 58 | Pta. d'en Lourde-Rocheblave | 3107 | ||||||
| 59 | Pic d'en Brulle | 3106 | Pic Central de la Cascada | |||||
| 60 | Pic dera Vaca | 3106 | ||||||
| 61 | Pic Occ. dels Crabiolès | 3106 | ||||||
| 62 | Cap dera Vaca | 3097 | ||||||
| 63 | La petita Munia | 3096 | ||||||
| 64 | Pic Occ. de la Cascada | 3095 | ||||||
| 65 | Pic de Neuvielh | 3092 | Pic d'Aubert | |||||
| 66 | Pico del Infierno | 3091 | Gran Pico de la Quijada de Pondiellos | |||||
| 67 | Sierra Morena | 3090 | ||||||
| 68 | Pic d'en Lezat | 3090 | ||||||
| 69 | Pic de Troumouse | 3085 | ||||||
| 70 | Dent de Llardana | 3085 | ||||||
| 71 | Montcalm | 3080 | ||||||
| 72 | Pic de Bardamina | 3079 | ||||||
| 73 | Pic Occ. del Infierno | 3076 | ||||||
| 74 | Pic d'en Jean Arlaud | 3074 | Pic d'Oo | |||||
| 75 | Pic Maou | 3074 | ||||||
| 76 | La Espalda de Marboré | 3073 | ||||||
| 77 | Pic de Sotllo | 3073 | ||||||
| 78 | Gran Pic d'Astazou | 3071 | ||||||
| 79 | El Garmo Negro | 3070 | es el apropiado "Pico Bandera" | (10) | ||||
| 80 | Pico de las Frondellas | 3069 | ||||||
| 81 | Pic Maubic | 3069 | ||||||
| 82 | Pta. Ctal. Frondellas | 3068 | ||||||
| 83 | Pic de Vallhiverna | 3067 | ||||||
| 84 | Pta. d'en Franqueville | 3065 | ||||||
| 85 | Pic dels Spijoles | 3065 | ||||||
| 86 | Pic de les Colobres | 3062 | ||||||
| 87 | Petit Bachimala | 3060 | ||||||
| 88 | Pico Or. del Infierno | 3056 | ||||||
| 89 | Gran Pic de Bagüenyola | 3053 | Eriste ctal., Leners | |||||
| 90 | Pta. d'en Cikhacev | 3052 | ||||||
| 91 | Torra d'en Costerillou | 3049 | Torre dels germans Cadier | |||||
| 92 | Pico de la Argualas | 3046 | Arollas, no hauria de ser el "Pic Bandera" | (11) | ||||
| 93 | Eriste Sud | 3045 | Bagüenyola Sud | |||||
| 94 | Pic del Portillò d'Oô | 3044 | ||||||
| 95 | Pta. d'en Camboue | 3043 | ||||||
| 96 | Pta. Sans Nom | 3040 | (12) | |||||
| 97 | Pic des Trois Conseillers | 3039 | ||||||
| 98 | Pic d'Aragüells | 3037 | ||||||
| 99 | Pta. de l'Abeille | 3036 | ||||||
| 100 | Pic de Culfreda sud | 3035 | Batouas sud | |||||
| 101 | Pta. d'en Argarot | 3035 | ||||||
| 102 | Turon de Neuvielh | 3035 | ||||||
| 103 | Pta. Haurillon | 3035 | Pta. Or. cresta Cregüenya | (13) | ||||
| 104 | Gran Quayrat | 3034 | ||||||
| 105 | Pic Occ. de Gabietu | 3034 | ||||||
| 106 | Pic d'en Gourdon | 3034 | Pic Noir | |||||
| 107 | Pic de Comaloforno | 3033 | Montado de Caldes | |||||
| 108 | El petit Vinhamala | 3032 | ||||||
| 109 | Pic de Culfreda nord | 3032 | Batouas nord | |||||
| 110 | Pic de Bugarret | 3031 | ||||||
| 111 | Pic Or. de Gabietu | 3031 | ||||||
| 112 | Pico de Algas | 3030 | ||||||
| 113 | Besiberri Sud | 3030 | ||||||
| 114 | Pic de Clarabide | 3028 | ||||||
| 115 | Pic de Lustou | 3026 | Pic d'Estiouere o du Tour | (14) | ||||
| 116 | Pic d'en Beraldi | 3025 | Bagüenyola o Eriste Nord | |||||
| 117 | Pta. d'en Heredia | 3024 | Pico Anónimo | (15) | ||||
| 118 | Pta. de la Pez | 3024 | ||||||
| 119 | Agulla d'en Ussel | 3022 | ||||||
| 120 | Pta. d'en Heïd | 3022 | ||||||
| 121 | Pala Carbonouse | 3021 | ||||||
| 122 | Dent d'Estibere Male | 3017 | ||||||
| 123 | Agulla de Pondiellos | 3015 | ||||||
| 124 | Pta. Juncadella | 3015 | Pta. Central Cresta Cregüenya | (16) | ||||
| 125 | Besiberri Nord | 3014 | ||||||
| 126 | Pta. Alta de la Comaslesbienes | 3014 | ||||||
| 127 | Petit Pic d'Astazou | 3012 | ||||||
| 128 | Pta. de Ramougn | 3011 | Turon Petit | |||||
| 129 | Pic de Gias | 3011 | ||||||
| 130 | Tuc de les Mulleres | 3010 | ||||||
| 131 | El Diente Royo | 3010 | ||||||
| 132 | La Torre de Marboré | 3009 | ||||||
| 133 | Pic de Turets | 3007 | La Forqueta | |||||
| 134 | Pic de Robinhera | 3007 | Louseras | |||||
| 135 | El Corral Ciego | 3006 | Casque de Marboré | |||||
| 136 | Pta. Occ. de las Frondellas | 3006 | ||||||
| 137 | La Gran Faixa | 3006 | ||||||
| 138 | Pic Nord de Pondiellos | 3006 | Arnales Nord | (17) | ||||
| 139 | Pic d'Estaranha | 3006 | ||||||
| 140 | Pta. d'en Belloc | 3006 | ||||||
| 141 | Ag. de Cregüenya | 3005 | Pta. Occ. Cresta Cregüenya | (18) | ||||
| 142 | Pic Rodó de Canalbona | 3004 | ||||||
| 143 | Pic del Boum | 3004 | ||||||
| 144 | Pta. d'en Saint-Saud | 3003 | ||||||
| 145 | El Doble Ressalt | 3003 | Besiberri Central | |||||
| 146 | Pta. d'en Celestin Passet | 3002 | ||||||
| 148 | Pic de Pondiellos | 3001 | Arnales Sud | (19) |
(1) Feliu toponimoa jartzen du. José Sayó Pedrona "Pepe Llausikoaz" aritzen da, Benasqueko gidaria 1916 urtean hil zen bere bezeroa Adolf Blassekin batera Mahomako zubian tximista gainean erori ziotenean. Batailu hau gertu arte mendia Maladeta Bigarren Mendebaldeko Tontorra zen.
(2) 1805ean Pierre La Boulinierek aipatzen zuen "les sommités jumelles" Vignemale osoa Oulettesetik ikusita deskribatzeko. XX.Mendearen hasieran "Les Jumeaux" goitizena erabiltzen da (Posta-txartela BR. Bloc Frères, Burdeoseko argitaratzaileak). 1922 urtean Lluis Estasenek aipatzen du. Robert Olliveren gidaliburuan agertzen da "Pyrénées Centrales. Cauterets, Vignemale, Gavarnie, Cañons Espagnols".
(3) Lehen Maladetako Hirugarren Mendebaldeko Tontorra ezagutzen zen. Feliuk bataiatu zuen Jose Miren oroimenez, Benasqueko lehenengoaren mendiko gidaria izan zen.1902ko Maladetako igoerara Ramiro Busquets lagundu zion.
(4) Feliuk bataiatu zuen. José Delmás "Jotas" Benasqueko lehenengoaren gidaria izan zen. Sayo eta Blassen gorpuak erreskatzatzera taldeko gidari-burua izan zen.1922ko apirilaren 12a Lluis Estasenarekin lagundu zion lehenengo neguko igoera Anetora.
(5) 1927 urtean Arlaudek jarraitutako nomenklatura jarraituz: Hego Bikia eta aurerrago Salvador Morales eta Salvador Acasok erabili zutela: Les Jumeaux, Carrive arrakalatik iparraldera dauden tontorretarako.
(6) Cadierratarrek nahiago zuten izena Balaitus izendatzeko Marmuré zen. Peñalarako Mendi taldearen Zaballa eta Bernardo Quirosek ere erabili zuten. Ikusi dugun bezala Pico Moros ez da izen egokia mendi horretarako.
(7) 5. oharra bezala. Kasu honetan Ipar Bizkia
(8) Feliu Izardek bataiatu zuen mosén Jacinto "Cinto" Verdagueren omenez Picara bere igoeraren mendeurrean.lehenago tontor honen izena Pica Mendebaldeko Punta ezagutzen zen. Aspalditik bazegoen mosén Cintori mendi bat eskaintzaren proposamena, Vicenç Venceslau i Querol olerkari valentziarrak Collell kanonigoari esaten dioenean "Canigó" egilearen izena eman beharko zen Pirinioetako izen gabeko tontor bati. Honek jaso zuen proposamena 1886ko maiatzaren bat "La veu de Montserrat"ean.
(9) Era berean, Feliu Izardek bataiatu zuen. Kasu honetan Per Gabarró i Garcia sendagilaren oroimenez, nor 1932 urtean, lehendabizikoz Pica d´Estaseko eki ertzera igo zuen bakarrik.Baina ertz hau Pero esa beste aldi batzuetan igo zen: 1871 urtean ofizial espainiarrak igo ziren tontor horretan erpin geodesiko jartzeko; 1883 urtean Gourdon eta Rasdicoulierek igo zuten. Garai hartan, Frantzian goragune horri Pic du Drapeau Espagnol esaten zitzaion, geodesioek bandera espainiarra jarri zutelako dorretxoren gainean.
(10) Garmo Negro ezin izan da Bandera Tontorra. Bainuetxetik bere tontorra ezin baita ikusi. Gainera Arlauden testigantza dago, honek esaten du 1921eko uztailaren 14an Argualas tontorra dago eta bere ondoan bandera espainar zaharra haga batean, Panticosatik puntuan ikusgaiena.
(11) Benetako Bandera Tontorra hain zuzen ere, ikusi 10.oharra.
(12) Pic Abeille eta Bachimala Txikiaren erdiko kota.
(13) Izen hau Feliuk ere jarri zuen. Kasu honetan 1910eko abuztuarenean Emili Juncadella Luchoneko gidariarekin batera, Jean Haurillon, balizko lehenengo Cregüeñako ertzaren igoeratik (eta ez egiazkoa).
(14) Bi izenak, Thou (ez Tour) eta Estiouerre 1826 urtean Peytierrek eta 1854an Vicent de Chausenquek bere lanean erabili zuten hurrenez hurren.
(15) Feliuk ere proposatu zuen, Vicente de Herediaren oroimenez, ofizial topografo espainiar Junkerekin batera Espainia eta Frantziaren arteko lehenengo mugaketa egin zuen lan.
(16) Feliuk ere bataiatu zuen, 13. oharra begiratu. Baina aztertu behar da Juncadella Orratz izena esaten zaio ertzeko Erdi Oorratzari. Baina 3015 kota, lehenengo Orratzari dagokio (menbebaldekoagoa eta Cregüenya lepotik gertu) 1980ko Alpina argitaletxearen 1980ko Maladeta-Aneto mapan (mapa oker da). Izen-dantzarako oinarriak jartzen ari dira.
(17) Mendi hau Arnales da. Hemen Ipar agertzen da Hegoarena bereizteko. Pondiellos toponimoa, Feliu Izardek baieztatu digu Javi Maloren C7 Panticosa-Piedrafitako mapatik atera zuela. Halaber, toponimo hau Javi mapa topografiko nazionaletik atera zuen.
(18) Beste izen bat Feliuk jarri zuena. Kasu honetan ertzaren (Cregüeña) izenagatik. Feliuk esaten du mendebaldegoa dela eta Cregüenyako lepotik hurbilena. Baina 3005 kota, alpina argitaletxeak argitaratu zuen 1980ko Maladeta-Anetoren mapan Erdiko orratzari dagokio.16. Ohar begiratu.
(19) Hego Arnales da. Ikusi 17.oharra.
Gainera liburuxkan taulak batzuk agertzen dira mendi tontr sailkapenarekin.Feliu Izardek 12 mendiguneko sailkapena egiten du: Estats, Besiberris, Maladetes, Oô, Posets, Bachimala, Neuvielh, La Munia, Ordesa, Vinhamala-Pique Longue, La Quijada de Pondiellos y Bat-Laitouse. Horien barruan lau mailetan sailkatzen ditu tontorrak: Mendi nagusiak, bigarren mailako tontorrakMendi sateliteak eta aurretontorrak.
FTer (Fidelek itzuli du)
