miércoles, 26 de diciembre de 2012

Sabino Echeandiaren zerrenda (1978).

Hirumilako zerrendak jarraitzen dira zabaltzen, esparru honetan euskal ekarpena Sabino Echeandiak egin zuen, nork 1978an Pyrenaica aldizkarian, Euskal Mendiko Federakundearen hedabide ofiziala, argitaratu zuen (30tik 34 orrialdetara 112-113 zenbakidun ale bikoitzan).

Alpina argiteletxearen kartografiatik tontorrak, izen eta altitudeak, ateratzen ditu. Garai hartan hirumilako alde guztiak agertzen dira. Neouville aldeko hirumilako fratziarrak salbuespenak dira, horietakoak Sabino Echeandiak ez du iturririk aipatzen eta akats toponimiko eta nabarmengo ezak (Crabounouse, Estibère Male, Maou) aurkitzen dira. CECeko Posets-Maladeta gidari erantsitako mapa krokisetik hirumilako talde txikia ateratzen da. Tuc tontorrean (Punta de las Olas) egindako oharragatik Vignemale-Monte Perdido gida, R. Ollivier gidaren itzulpena erabiltzen duela jakitzen da.

Garai hartan Alpina argitaletxearen erabilitako mapa berriagoak izan litezke:

La Maladeta-Aneto (207) 1:25000, 1977ko 7. edizioa.
Posets-Benasque (206) 1:25000, 1974ko 6. edizioa.
Montardo-Aigües Tortes (209) 1:25000, 1977ko 8. edizioa.
Pica d'Estats-Vall Ferrera (211) 1:40000, 1977ko 5. edizioa.
Valle de Ordesa-Vignemale (204) 1:40000, 1977ko 4. edizioa.
Panticosa-Formigal (203) 1:25000, 1978koa.

Zerrenda honetan agertzen diren tontorrak 125a dira, garai hartan argitaratuta gainontzeko zerrenden mendi zenbakiarekin ados dago.

Egilearen arabera zerrenda honetako helburua Pirinioetako mendi garaien arteko jomuga berria erakustea, izan ere, bere ustetan "askotan xedeak tontor batzuen izenak besterik ez dira izan".

Aintzinako zenbakietan zerrenda hau Interneten bidez kontsulta egitea posible da Pyrenaica.

Dena den, jarraian Sabino Echeandiarenen zerrenda zehazten dugu.

Cartografía Alpina.    
Piedrafita Panticosa.    
(Xavier Coll)    
     
CIMA Altitud  
Balaitus 3151  
Frondiellas (Picos de las) 3000  
Frondiellas (Picos de las) 3025  
Frondiellas (Picos de las) 3000  
Frondiellas (Picos de las) 3006  
Gran Facha 3006  
Infierno. Occidental (Picos del) 3072  
Infierno. Central (Picos del) 3076  
Infierno. Oriental Picos del) 3056  
Garmo Negro 3051  
Algas 3021  
Argualas 3041  
     
     
Cartografía Alpina.    
Ordesa Vignemale.    
(Xavier Coll)    
     
CIMA Altitud  
Petit Vignemale 3032  
Pta. Chausenque 3025  
Pitón Carré 3198  
Pique Longue 3303  
P. de Clot de la Hunt 3285  
P. de Cerbillonar 3235  
Pic Central 3222  
Pic de Montferrat 3212  
Pico de Tapou (G) 3143  
Pico de Tapou (M) 3130  
Gabieto Oriental 3031  
Gabieto Occidental 3034  
El Taillón 3144  
El Casco 3006  
Torre de Marboré 3012  
Espalda de Marboré 3077  
Pic Occ. de la Cascada 3099  
Pic Central de la Cascada    
(o Brulle) * 3088  
Pic Or. de la Cascada 3165  
Pico de Marboré 3253  
Cilindro de Marboré 3328  
Pico de Astazú Occ. 3024  
Pico de Astazú Or. 3080  
Monte Perdido 3355  
Sum de Ramond 3254  
Tuc * 3018  
P. Robiñera 3003  
La Munia 3134  
Petit Munia 3096  
Sierra Morena 3090  
Pic de Troumouse 3085  
Pic de Heid 3022  
     
* de acuerdo con la guía    
Vignemale-Monte Perdido    
     
     
Sin cartografía.    
     
CIMA Altitud  
Pic Long 3194  
Neuville 3092  
Trois Conseillers 3056  
Turón de Neuvielle 3042  
Ramoungn 3010  
Bugarret 3036  
Badet 3161  
Campbiell 3175  
Lentille 3166  
Esteragne 3005  
     
     
Cartografía Alpina.    
Poset Perdiguero    
(Ramón de Semir)    
     
CIMA Altitud  
Punto Ledormeur 3120  
Pico de Bachimala 3177  
Punto del Sable 3143  
Pico de Clarabide 3028  
Pico de Gias 3011  
Pico de St. Saud 3045  
Pta. Lourde Rocneblare 3104  
Pico de Gourgs Blancs 3129  
Pico de Oô (Arlaud) 3065  
Pico de Baquo 3114  
Pico del Portillón de Oô 3050  
Pico de Perdiguero 3221  
Pic Royo 3121  
Punto de Lliterola 3132  
Pico Occ. de Crabioules 3106  
Pico Or. de Crabioules 3116  
Aguja de Crabioules 3025  
Pico de Maupas 3109  
Bagueñola o Eriste Sur 3045  
Bagueñola o Eriste Central 3053  
Bagueñola o Eriste Norte 3025  
Pico de la Forqueta 3007  
Tucon Royo (o Pavots) 3121  
Llardaneta 3332  
Las Espadas 3329  
Diente de Llardana 3085  
Pico de Posets 3375  
Los Gemelos 3160  
Pico de Bardamina 3079  
     
     
Cartografía CEC.    
Guía Posets Maladeta    
     
CIMA Altitud  
Culfreda o Batua 3034  
Pic Lustou 3026  
Abeille 3036  
Pequeño Bachimala 3062  
Spijeoles 3065  
Pic Belloc 3008  
Pic Lezat 3099  
Pic Quairat 3059  
     
     
Cartografía Alpina.    
Maladeta Aneto    
(Ramón de Semir)    
     
CIMA Altitud  
Pico de Boum 3006  
Pico de Alba 3118  
Diente del Alba 3136  
Pico le Bondidier 3185  
Maladeta Occidental 3 3185  
Maladeta Occidental 2 3220  
Maladeta Occidental 1 3254  
Pico de la Maladeta 3308  
Pico de Enmedio o Maldito 3350  
Punta Astora 3355  
Pico del Medio 3346  
Pico de Coronas 3293  
Pico de Aragüells 3037  
Pico de Aneto 3404  
Agujas de Aneto 3350  
Aguja Franqueville 3065  
Aguja Tehihatcheff 3052  
Aguja Argarot 3035  
Espalda de Aneto 3350  
Pico de las Tempestades 3290  
Pico Margalida 3241  
Pico Rusel 3205  
Tuc de Mulleres 3010  
Pico Occ. de Valliberna 3062  
Pico Or. de Villaberna 3067  
     
     
Cartografía Alpina.    
Montardo Coma lo Forno    
(Rosendo la Blanch)    
     
CIMA Altitud  
Bisiberri Nord 3014  
Bisiberri del Mig 3003  
Bisiberri Sud 3030  
Coma lo Forno 3032  
Punta Passet 3002  
Punta Alta 3014  
     
     
Cartografía Alpina.    
Pica d'Estats Mont Roig    
(Ramón de Semir)    
     
CIMA Altitud  
Pic de Sotllo 3073  
Pica D'Estats 3143  
Pic de Montcalm 3077  
     

FTer (Fidelek utzuli du)

jueves, 27 de septiembre de 2012

Hirumilako mamuak. Maladetako Iparekialdeko Aurretontorra.

Benasqueko Portillonetik ikusita Maladeta da Montes Malditosetako mendirik altuena .Anetoak, bigarren planoan, ez du hortik bere handitasuna erakusten. Koroi espaniarrako ondorengotza gerra bitartean Eserako goi harana archiduque eta FelipeV. armaden arteko lan eta borroken lekukoa izan zen. Esaten da Picada lepoari izen hori ematen zaiola han bertan borrokatxo omen zelako. Ez da harritzekoa mendigune mapetan agertzen denik kartografiako hasieratik. Rousselen mapan eta La Blottièrek dituen hitzak, biak 1730kp urtean argitaratu ziren. Sociétè Ramonden 1940 buletineko artikulua Raymond d´Espouyk esaten du Maladetako maparen irudikapena La Blottièrek berezko era egin zuela.[Jean Escudier. El Aneto y sus hombres].

Esan behar da Maladeta izena, Ramondek ezagutarazi zuen "Maladetta" idaztean, gaztelera eta italiarra nahasten, soilik esan nahi du bertako hezkuntzan: mendia.

Piriniozaletasunaren hasieran, 1820 urtean ezin da zalantzan jarri Anetoren nagusitasuna, begirada gutiak Maladetarantz zuzentzen dira eta bere tontorra igo nahi dute. 1787an Ramondek lehenengo saiaker lotsati egin zuen; horretarako Paderna haranetik sartu zen , Albako glaziarra eta Maladetako mendebalde eta ekialdeko adarrak ibiliz.Azken horretatik igo zen eta bakarrik, gidariek utzi zuten eta, lainoen artean ertz bat lortu zuen baina bere deskribapenaren arabera ezin da jakin zein zen, baina Portillonesena posible da izatea.

Hurrengo saiakera Lapeyrousek bultzatzen du. Hau Ramondekin haserretu zen eta bere lagun Ferrièreri proposatzen dio alsaziar gainditzea Maladeta igotzen. 1800 urtean, Ferrière Barrau gidariekin batera Portillonesetako ertza puntu batera igo ziren baina jarraitu ezinik buelta eman zuten.

1802an Cordier eta Bruun- Neegaardek saiatu ziren, Ferrièren informazioak lagunduta. Berriro Barrau han dago eta berriz Portillonesetako ertzetik jarraitzen dira. Baina Cordier explizitoagoa da; izan ere komentatzen du 200 metrotan zehar pauso txarra aurkitu zutela eta horren ondorioz ordu erdi bat pasatu ziren blokeen artean zinzilikatuta. Azkenean iristen dira puntu batera non Ferrierek buelta eman zuen eta oztopoa gainditu ezinik.Bruun-Neergardek saikaera uzten du baina Cordier eta Barrauk lortzen dute Maladetako glaziarrera jaisten. Glaziarretik aurrera egiten dute bidea ertza lortu arte Errimaiako lepotik hurbil. Hortik, ezin dute gehiago aurreratu. Leku horri "Bi gizonen" arria deitzen zaio.Porrota izan da ere posibilitate bat ikusten du Barrauk eta hurrengo ahalegina tontorra zapalduko du.

De Candolle, Jean de Charpentier eta De Marsac-ek ahalegindu ziren baina alferrik izan ziren [Alberto Martínez Embid. Aneto, el monarca del Pirineo].

Urte batzuk beranduago Fréderic Parrotek Barrauri eskatzen dio laguntzeko gidari gisa Maladetako tontorra zapal dezaten. Zuzen glaziarratik igotzen dira atzera Bi gizon arria uzten dute Sorbaldeko pausori esker eta Maladetako tontorrera igotzen dira. 1817ko irailaren 28a zen. Tontorretik Parrotek Anetoren nagusitasuna ikusten du eta kexatu zen harantz ez jarraitzea. Bere izena iraunarazi zen Alpeetako Parrotspizen Monte Rosarako ahalegin alemaniarra oroitzeko.

Le Bondidierek proposatu zuen, nahiz eta ez atera, Maladetako Mendebaldeko Lehenengo Tontorrari (Cordier Tontorra) Parrot izena ematea eta Bigarrenera (Sayo Tontorra) Pic Charpentier izena [1947ko Bulletin Pyrénéen, 84.orrialdea].

Maladetako bi bide arrunten artean Portillonesetako ertza jaisten da Goi Portilloneko tontorrera iritsi arte, bidean hainbat mutur aurkitzen dira. Lehenengo saiakeratako bideak gaur egun nekez jarraitzen da. Nonbait 1911ko abuztuaren 9an lehenengo igoera Frédéric Lungek, Castagne eta Courrégerekin batera, egin zuela esaten da [CEC. 1968ko Posets-Maladetako gida]. Baina Emili Juncadellaren egunkarietan, nork 1912ko abuztuaren 24an igoera hau egin zuena Jean Haurillon eta Jose Sayorekin batera, esaten digu haiek ez zutela ertza bere osotasun jarraitu;izan ere, Maladetako glaziarretik bigarren orratz igo zuten, hau lortu eta gero glaziarrera itzuli ziren, hortik jarraitu ziren azkeneko ormara iritsi arte [David Vilaseca Basco. Emili Juncadella. Aventures d'un burgès als Pirineus. Cossetania, Valls, 2004].

Portillonesetako ertza Maladetarantz plubiometrotik. (Egilea: Luis Mata)

Buysek Gainontzeko Kota zerrendan bi goragune aipatzen ditu ertz horretan: 1090. eta 1091. 3038 eta 3025 metroko altuera hurrenez hurren, azken honek Maladetako Iparekialde Aurre Tontor izena du. 2012ko uztailaren 21ean Luis Mata ertzetik ibilizen neurriak hartuz. Lehenego punta 8 metroko goragunea du. Bigarrenak, Maladetako Iparekialde Aurre Tontorra, 11 metrotako goragunea du. Beste bi punta altuagoak daude, baina hiruzpalau metrotako goragunea.

Maladeta eta Iparekialdeko Aurretontorra Maldito Tontorraren oinarretik. (Egilea: Luis Mata)

SITAREK 3234 metrotako altuera ematen dio punta horri 13,25 metrotako goragunea izanik. Era berean, Miguel Angulo liburuan "Pirinioak. 1000 igoerak" 3230 metrotako altuera eta izenik gabe.

Datu teknikoak:
Maladetako Iparekialde Aurre tontorra ..... 31T 306716 4724368 z:3248m
Aurre Tontorren ebakia..................... 31T 306663 4724335 z:3237m

Hurrengo estekan ekintza kontsulta dezakezue:
Antecima NE. de la Maladeta.

FTer (Fidelek utzuli du)

jueves, 23 de agosto de 2012

Manuel Cortesen hirumilako zerrenda (1977).

Juan Mari Feliuren bi opuskuluen artean eta haiekiko guztiz independienteak izanik, 1977 urtean, hirimilako zerrenda berria kaleratzen da. Bere egilea Manuel Cortés (Manel) izan zen eta Lleidako Centre Excursionista 1977ko azaroaren aldizkarian agertzen da, "Els tres mil del Pirineu" bere izenburua izanik. Cortesek espresuki izena dituzten tontor guztiak ("cims principals i també els de segona fila") aipatzen ditu bere zerrendan. Hementxe da lehenengo eta berehalako hizpidea baliotasun emateko hirumilako bati. Egia da izena ez duena ez dela existitzen, ez da agertzen bibliografian ezta kartografian ere. Tontorrak geografiko unitate edo mendigunetik biltzen ditu, hamaika alde lortuz. Gero, Buysek hauek hartuko ditu. Manel beraren iritzia da bere zerrenda ez zela oinarririk ondorengo Feliu Izarden zerrenda eta ofizialtzat emango zuela Lleidako Centre Excursionistak. Gaur egun Manelek bere lana ukatzen du hirumilako gaiaren norabideak hartu duen ikusita. Gogoan har daiteke hirumilako lehengo zerrenda katalan mendikatea bere osotasunean hartuz.

Bere zerrenda egitean Manuel Cortes garai hartako kartografian oinarritzen da, Batez ere Alpinako argitaletxera eta IGN espiniar eta frantziren mapa topografikoak ere erabiltzen ditu. Halaber, Gida Ollivieren izen batzunk ateratzen ditu baina Kartografia ofizial frantziar kontsultatu gabe.

Cortesek 122 tontorrak zenbatzen ditu. Nahiz eta tontor berriak agertzen diren. Erabilitako irizpide dela eta esan daiteke poliki mapetan edo antzineko kontaketan izkutatuko izen berriak agertzen direla.

Jarraian Manuel Cortesen zerrenda osoa jartzen da, ohar batzuekin batera gauza batzuk argitzeko.

REGIO DE PIEDRAFITA-PANTICOSA
       
    m.  
1 Frondella Occid. 3000  
2 Frondella Central 3064  
3 Frondella Oriental 3069  
4 Balaitous 3146  
5 Agulla Anònima 3024 (1)
6 Gran Facha 3006  
7 P. Infierno Occid. 3076  
8 P. Infierno Central 3091  
9 P. Infierno Orient. 3006  
10 P. de los Arnales 3001  
11 Pondiellos 3060 (2)
12 Argualas (Arollas) 3045 (3)
13 Algas 3030  
       
REGIO DE VIGNEMALE
       
    m.  
14 P.Tapou 3143
15 Montferrat 3220  
16 P. Central 3235  
17 Cerbillonar 3222  
18 Clot d'Era Hount 3285  
19 Pique Longue 3298  
20 Pitón Carré 3198  
21 Pointe Chausenque 3205  
22 Petit Vignemale 3032  
       
REGIO D'ORDESA-GAVARNIE
       
    m.  
23 Gabieto 3034  
24 Taillon 3144  
25 El Casco 3006  
26 La Torre 3012  
27 Espalda de Marboré 3077  
28 P. Occ. de la Cascada 3099  
29 P. Central de la Cascada 3165  
30 P. Oriental de la Cascada 3165  
31 P. de Marboré 3253  
32 Cilindro de Marboré 3328  
33 Monte Perdido 3352  
34 Soum de Ramond 3254  
35 Punta de las Olas 3002  
36 Petit Astazou 3024  
37 Gran Astazou 3080  
       
REGIO DE TROUMOUSE-BARROSA
       
    m.  
38 Robiçera (Louseras) 3007  
39 La Munia 3134  
40 Petit Munia 3096  
41 Serra Morena 3090  
42 P. de Troumouse 3085  
43 P.Heid 3022  
       
REGIO DE CAMPBIEIL-LONG
       
    m.  
44 P. Long 3194  
45 P. Badet 3162  
46 P. de Campbieil 3175  
47 P. Estargne 3006  
48 P. Tourrat 3030 (4)
49 P. Maubic 3069  
50 P. de Néouvielle 3092  
51 Turon de Néouvielle 3031  
52 Trois Conseillers 3042  
53 Pointe Ramoung 3010  
       
REGIO CINQUETA DE LA PEZ
       
    m.  
54 Batoua (Culfreda) 3035  
55 Lustou 3026  
56 P. de l'Abeillé 3036  
57 Punta Ledormeur 3120  
58 Gran Bachimala 3166  
59 Punta del Sabre 3143  
       
MASSIS DE POSETS-ERISTE
       
    m.  
60 Tucón Royo (Pavots) 3121  
61 Las Espadas 3332  
62 Posets (Lardana) 3375  
63 Los Gemelos 3125 (5)
64 Bardamina Occid. 3110  
65 Bardamina Oriental 3079  
66 P. Eriste S. 3045  
67 P. Eriste Central 3053  
68 P. Eriste N. 3025  
69 Turets (Forqueta) 3007  
       
REGIO D'ESTOS-ESPINGO-LYS
       
    m.  
70 Clarabide Occid. 3021  
71 Clarabide Oriental 3028  
72 P. de Gias 3011  
73 Pouchergues 3006 (6)
74 Pointe Camboué 3043 (7)
75 Pointe Saint-Saud 3079 (8)
76 Pointe Lourde-Rocheblave 3107  
77 Gourgs Blancs 3131  
78 P. d'Oô (Arlaud) 3074  
79 P. Gourdon 3034  
80 Spijeoles 3065  
81 Cap dera Baquo 3106  
82 Gran Pic Seilh dera Baquo 3114  
83 P. del Portilló d'Oô 3044  
84 Perdiguero 3221  
85 P. Royo de Literola 3143  
86 P. Quairat 3034  
87 P. de Lézat 3090  
88 Crabioulés Occid. 3115  
89 Crabioulés Oriental 3119  
90 Malpás 3109  
91 P. del Bom 3004  
       
REGIO LA MALADETA-VALLHIVERNA
       
    m.  
92 P. d'Alba 3118  
93 Dent d'Alba 3136  
94 P. Le Bondidier 3150  
95 Aragüells 3037  
96 Piedras Albas 3000 (9)
97 Maladeta, 1.er Occid. 3195  
98 Maladeta, 2.o Occid. 3220  
99 Maladeta, 3.er Occid. 3252  
100 Maladeta Oriental 3308  
101 Punta Astorg 3354  
102 P. Maldito 3350  
103 P. de Enmedio 3345  
104 P. de Coronas 3310  
105 Aneto 3404  
106 Espatlla d'Aneto 3350  
107 Tempestats 3290  
108 Margalida 3241  
109 P. de Rusell 3205  
110 Tuc de Mulleres 3010  
111 P.de Vallhiverna 3067  
112 Las Culebras 3062  
       
REGIO DE CALDES
       
    m.  
113 Biseverri N. 3014 (10)
114 Besiverri Central 3003  
115 Besiverri S. 3030  
116 Comaloforno 3033  
117 Punta Passet 3002  
118 Punta Alta 3014  
119 Pala Alta del Serrader 3001 (11)
       
MASSIS DE SOTLLO-ESTATS
       
    m.  
120 P. de Sotllo 3073  
121 Pica d'Estats 3143  
122 Montcalm 3080  


(1) Gaur egun Cadier Orratza da Alpinako aintzinako kartografian Pico Anonimo agertzen da.

(2) Garmo Negro da. Pndiellos izena ematen du Russell eta Wallonetik datorkigula, izan ere, tontor horri Pundillos izendatu zioten. Kartografia espaniar ofizialak Pondellos izena Arnales tontorretan ipintzen du 1936ko Sallent 145. orrialdean.

(3)Arollas edo Arualas izena Frantzian erabiltzen da Garmo Negro izendatzeko. 1963ko 2.argitalpeko Sallent orrialdean Pico Argualasi Arualas esaten zaio.

(4) Bugarret da. Frantziako kartografia osoan halakoa agertzen da. Manuel Cortesi galdetu zitzaion zergatia, esaten du, gogoratzen ez zuen mapa batetik hartu zuela edo berak asmatu zuela Torrat lakua gainean izateagatik. Guk behintzat ez dugu erreferentziarik aurkitu non Bugarret mendia Tourrat izendatu zuen.

(5) Dirudi Alpina argiteletxeko lehenengo argitalpenetatik dator izena hori, non 3125 kota Los Gemelos izenarekin agertzen den, 3160 kota ez da agertzen. Ondorengo edizioetan biak agertzen dira, baina Los Gemelos izena 3160. muturrera eraman da.

(6) (7) (8) Pouchergues gaur egungo Saint Saud tontorra da. Hiru kota hauek bere izenekin batera 1953ko Armegaud-Comet gidatik atera omen ziren "Pyrénées IV. Guide de la Region d'Aure et de Luchon" non izen hauek agertzen dira. Hobeto ulertzeko nondik datoz Gorgs Blancen izena kontsultatu hurrengo artikulua "Histoire d'une montagne, les Gourgs-Blancs", F.Termenón eta R.Aymardek idatzi zuten 2010ko urtarilaren Pyrénées 241 zenbakidunean.

(9) Piedras Albas tontorra Araguellsen auzokidea, urte luzean zehar hirumilakoa kartografian kontuan hartu zen, bere altuera 3000 metro izanik. Leon-Mauryren mapa-krokisean 3010m eta Pico 3 izenarekin agertzen da. 1945ko Les Monts Maudits" . Eta 1958ko lehenengo argitalpen Alpinako mapan "Alto valle del Ésera I - La Maladeta" 3000 metroko altuera agertzen da. Gaur egungo altuera 2993 metrokoa da.

(10) Biseverri (sic) inprimatzearen akatsa dirudi.

(11) CEC-eko Agustin Jolis eta Mª Antonia Simoren Pallars-Aran gidan Pala Alta del Serraderek 3001 metro ditu. Gaur egungoa 2983 metrokoa da.

FTer (Fidelek itzuli du)

miércoles, 27 de junio de 2012

Juan Mari Feliúren Hirumilako zerrendak (1976 eta 1978koak).

Juan Mari Feliú Dordek, Feliutarra anai-arreben sagakoa da (lau anaia nafar mendizaleak Marcos Feliú burua izanik), 1976an 110 tontorrekin hirumilako zerrenda argitaratu zuen . 1978an bigarren argitalpenean bost tontor gehiago gehitu zuen.

Zerrenda hauetako interesgarriena da lehendabizikoz Pirinioetako mendilerroa bere osotasunean kontuan hartzen dela, bereizketak egin gabe ez herrialdeagaitik ezta eskualdekoagatik ere. Hizpide bakarra da 3000 metrotik gora izatea.

Orain dela urte batzuk Juan Mariarekin harremanetan jarri nintzen; horregatik zuzeneko ezagutu nituen xehetasunak bere zerrendak egin zitzan eta zeintzuk izan ziren bere asmoa argitaratzean. Gauza polita izan zen Juan Marik bigarren argitalpenaren alea eman zidanean. Horrek "pirineos: los 115 "tres miles" de la cordillera" izenburua zuen eta 1978ko azaroan Club Deportivo Navarrak argitaratu zuen Iruñan.

70. hamarkadaren hasieratik, Juan Marik, garai hartan Donibane Lohitzunen bizi zen "Kulixka" goitizenez 1974ko urtariletik 1977ko otsailera arte, astean behin orrialde bateko idazkera bat argitaratuzuen Diario de Navarran, idazki horretan "hirumailakoei" zeritzon atala ere agertzen zen "Cumbres pirenaicas" izenburupean. Zerbait historiari buruzkoa, ibilbideak, mapen krokisak eta marrazkiak komentatzen ziren.

Era berean, Euskal-Nafar Mendi Erakundearen Pyrenaica aldizkarian (1975ko hirugarren alean) Juan Mariren artikulu ere azalten da "El Pirineo a debate" izenburuarekin. Horretan bere ikuspuntu argia agertzen da, beraien ustez etorkizunean Pirinioetako eztabaidek( bai kiroletakoak, ingurumekoak, garapenarekoak...) mendilerroa bere osotasunean hartu behar dute, eremu mugatuak ahaztuz.Gaur egun hau agerikoa iruditzen zaigu, baina orain dela gutxi arte hau azpimarratu behar zen. Frantzian bizi zenez, Juan Marik Pirinioetako inguruen sentsibilitate guztiak hauteman zitzakeen, eta bere meritoa izan zen, frankismoaren bukaeran Pirinioetako eremuan nola alda zitekeen mendiarekiko gizaki erlazioaz jabetu zen. Hortik aurrera argitaratu diren"hirumilako" zerrenda guztiek mendilerro osoa izango dute, guztiz ezberdina aurrekoan argitaratutakoak herrialde edo eskualde batera mugatzen zirela.

Euskal-Herriko eremuan ideia berari eusten dio, 1974ko urtean opuskulo bat argitaratzen du non euskal mendiak bateratzen duen Ehundunen Anaidia katalogoaren oinarrituta.

Donibane Lohitzuneko inprimategi batean egiten zuen lan eta 1976ko urtean aprobetxatzen du bere zerrendaren lehenengo argitalpena 115 tontorrekin kaleratzeko. Lehenengo zerrendarekin konparatuz aldeak hurrengoak izango dira: Pico del Infiernoko ekialde eta mendebaldeko tontorra. Frondellas Erdiko tontorra, Costerillou Dorrea, Usselgo Orratza.

1978ko zerrenda osoa errepikatzen dugu hemen. Hiru sektore sailkatuta dago: Mendebaldekoa, Erdikoa eta Ekialdekoa eta tontor eta altuerak ezezik tontorrari dagokion mendigunea, herri gertuena, lehenengo igoerako data eta egilea ere agertzen dira.Orrialde bakoitzeari aholku moral edo mendikoa eransten zaio.Lehenengo igoerak, liburuxka agertzen den bezala gaineratzen dugu, akats ugariak direla eta informazioa hau kontu handiz hartu behar da.

1978an Club Deportivo Navarrak argitaratu zuen Juan Mari Feliúren Liburuxkaren azala


(A) SECTOR OCCIDENTAL
    
CUMBREALTITUDPRIMERA
1BALAITUS3145m8-8-1825. Peytier y Hossard
2COESTERILLOU Tour3049m18-8-1913. Edouard y George Cadier
3AIGUILLE D'USSEL3023m7-1908. Ussel, Castagné y Soubie
4CADIER Aguja o P.Anónimo3022m30-8-1911. Hnos. Cadier
5FRONDIELLA ORIENTAL3068m 
6FRONDIELLA CENTRAL3033m 
7GRAN FACHA3006m 
8INFIERNO P.CENTRAL3090m 
9INFIERNO P.OCCIDENTAL3074m 
10INFIERNO P.ORIENTAL3076m 
11ARGUALAS3046m1790. Heredia y Junker
12ARNALES3005m 
13GARMO NEGRO3070m 
14PIQUE LONGUE3289m7-8-1938. Miss Lyster,Cazeaux y Cartes
15CERBILLONA3247m 
16MONFERRAT3220m 
17PITON CARRE3198m 
18POINTE CHAUSENQUE3205m30-6-1822. Chausenque y Latapie
19CLOT DE LA HUNT3274m 
20TAPOU3148m1833. Russell
21PETIT VIGNEMALE3082m1798. La Beaumelle
    
    
(B) SECTOR CENTRAL
    
CUMBREALTITUDPRIMERA
22GABIETO3032m 
23GABIETO SUR3024m
24TAILLON3146m1792. Heredia
25CASCO MARBORE3005m 
26TORRE MARBORE3018m 
27P.OCC. DE LA CASCADA3085m 
28PICO CENTRAL3146m1888. Brulle
29PICO ORIET. DE LA CASC.3157m 
30ESPALDA MARBORE3069m 
31MARBORE3253m 
32CILINDRO3327m1863. Russell
33ASTAZU GRAND3083m22-7-1870. Russell y C.Passet
34ASTAZU PETIT3024m 
35MONTE PERDIDO3353m6-6-1802. Rondo, Laurens, Ramond y un aragonés
36SOUM DE RAMOND3130m1877.Russell y compañeros
37TUCA3018m 
38PIC LONG3069m1864. Duque de Nemours
39NEOUVIELLE3092m1847. Chausenque y Teintu
40TROIS CONSEILLERS3056m 
41BADET3161m 
42CAMPBIELL3175m 
43BUGARRET3006m 
44RAMOUNG3010m 
45LENTILLE3156m 
46TOUR NEOUVIELLE3042m 
47ESTERAGNE3005m 
48LA MUNIA3134m 
49LAUSERAS3007m 
50TROUMOUSE3085m 
51HEID3022m 
52LA MUNIA PETIT3096m 
53SIERRA MORENA3058m 
54SCHRADER3177m19-7-1878. Schrader y H.Passet
55LEDORMEUR3120m 
56PUNTA SABRE3145m 
57ABEILLE3036m 
58PETIT BACHIMALA3060m 
59CULFREDA3034m1848. Capitán Langot
60LUSTOU3025m29-7-1884.Brulle y C.Passet
61BAGUEÑOLA3035m.19-7-1878. Russell y F.Barrau
62TOURETS3014m12-8-1905. Le Bondidier y Sansuc
63BERALDI3005m13-8-1905. Le Bondidier y Sansuc
64ESPADAS3332m10-8-1905. Le Bondidier, Cansuc, Camboué
65POSETS3375m6-8-1856. Halket, Rendonnet y Barrau
66DIENTE LLARDANA3085m22-7-1913. Brulle
67PAVOTS3122m22-7-1885. Russell y P.Barrau
68BARDAMINA3079m7-7-1914. Brulle, Castagné y M.D'Estrux
69TUCA LLARDANETA3311m 
70GIAS3011m 
71CAMBOUE3043m 
72CLARABIDE3028m 
73GOURGS-BLANCS3128m1864. Bacillac y Passet
74SAINT-SAUD3003m 
75ARLAUD3065m1872. Russell y C.Passet
76GOURDON3034m 
77SPIJEOLES3066m1-8-1880. Russell y J.Brunet
78BELLOC3008m 
79SEHIL DE LA BAQUO3109m9-1858. Russell, Strafield y F.B.
80PORTILLON3044m31-7-1894. Brulle y C.Passet
81LITEROLA3132m1-8-1868. Russell y J.Haurillon
82ROYO3120m1-8-1863. Russell y J.Haurillon
83QUAYRAT3060m1879. H.Reboul y ayudantes
84LEZAT3102m1852. Lezat y compañeros
85PERDIGUERO3222m1817. Parrot
86CABRIOULES3109m1852. Lezat y compañeros
87MAUPAS3110m1825. Peytier y Hossard
88BOUM3006m9-1858. Lezat y Dr.Laubron
89ALBA3100m7-1868. Russell y J.Haurillon
90DIENTE DE ALBA3114m31-8-1882. Russell y Courrège
91MALADETA OR.3308m29-9-1877. Russell y C.Passet
92MALADETA OC.3178m25-8-1877. Parrot y P.Barrau
93MALDITO3350m3-8-1905. Le Bondidier,Sansuc,Camboué y Luquet
94PUNTA ASTORG3354m9-7-1901. D'Astorg,Brulle,C.Passet y B.Salles
95MEDIO3345m9-1858. Lezat
96CORONAS3310m1864. Russell y un porteador
97ANETO3404m10-7-1842. Franqueville y Tchihatcheff
98RUSSELL3100m1865. Russell y Packe
99MARGALIDA3258m29-7-1905. Le Bondidier y Sansuc
100ESPALDA DE ANETO3340mLos cinco hermanos Cadier
101TEMPESTADES3310m21-8-1877. Russell y C.Passet
102ARAGÜELLES3037m10-8-1880. Russell y F.Barrau
103LLOSAS Agujas de3004m24-7-1920. Arlaud y Sabadie
104LE BONDIDIER3150m24-8-1921. Arlaud,D'Espouy y Alba
105VALLIVIERNA3067m1864. Barrau,Packe y Barnes
106MULIERES3010m5-8-1879. Barrau,Russell y Caurrège
    
    
(C) SECTOR ORIENTAL
    
CUMBREALTITUDPRIMERA
107PUNTA ALTA3014m15-8-1880. Schrader y Passet
108PALA ALTA3001m 
109BIZIBERRI NORTE3014m7-8-1889. Sansuc,Spont y Barck
110BIZIBERRI SUR3030m25-8-1866. Packe y Deshwood
111COMOLO FORNO3030m25-7-1882. Brulle,Bacillac y Passet
112P.CELESTIN PASSET3002m25-7-1882. Brulle,Bacillac y Passet
113PICA ESTATS3143m1883. Gourdon y Courrège
114SOTLLO3073m 
115MONTCALM3074m1827. Corabeuf y Testu


Argibide modua:

37. zenbakia Tuca Punta de las Olas da.
46. zenbakia Tour Neouville esan nahi du Turon de Neouville.
49. zenbakia Lauseras Robiñera da.
59. zenbakia Culfreda Batouaren izen espainiarra da.
61. zenbakia. Bagueñola Gran Pico de Eristeren izen bat da.
62. zenbakia Tourets Pico de la Forquetaren izen frantsesa da.
108. zenbakia Pala Alta Serraderko Pala Alta da. Hau Agustin Jolisen eta Mª Antonia Simoren Aran Pallars gida agertzen da 3001 metrorekin. Gaurko altuera 2983 metrokoa da.

FTer (Fidelek itzuli du)

lunes, 28 de mayo de 2012

Hirumilako Mamuak: Monte Perdidoko Hatz-Koskorra.

Monte Perdido eta Marboreko Zilindroren artean ertz bat kokatzen da non kareharri geruza ia bertikalak diren. Zilindroren ekialdeko isurialdeak argi eta garbi tolestadura ikaragarri hori erakusten du. Ertza zeharkatzen duten geruzek era ezberdinako higadura nozitu dute eta batzuek Monte Perdidoko Hatza sortu dute. Hatza eta Zilindroren artean geruza batzuk altuak mantendu dira bi txiki gorune sortuz.Hauek eta Monte Perdidoko Hatzaren artean 14 metroko arraila aurkitzen da. Hau primeran ikusten da Zilindroko HM Pitoitik eta dirudi geruza batzuek milorri pastela osatu dutela.Badago erlaitz, geruza bat jarraitzen duena, hegoaldetik Zilindroko lepoa eta Hatza eta Hatz-koskorren arteko arroila lotzen duena luzera osoa jarraituz.

Monte Perdidoko Hatza eta Hatz-koskorra Zilindroko HM Pitoitik Ikusita . (Argazkilaria: Martín Garmendia)


Marboreko Zilindro eta Monte Perdidoren arteko lehenengo ibilbideek historia bitxia dute.Kontaketa Alain Bournetonen liburu berrian "Gavarnie. Histoire d'un grand site". Editions Le pass d'oisseau, Toulouse, 2010 irakur daiteke.

Gavarnien garai hartako arazo bat Monte Perdidora iristeko ibilbidea laburtzea zen, gehiago eskatutakoa baitzen. Hala da, herritik bi ibilde erabiltzen ziren, Rolandoren Arroiletik eta Marboretako hegoalde isurialdetik Gorizeko bordetan gaua pasatuz edo Tucarroyako Arroiletik, Zilindroko lepora igo, eta hortik Espupideratik tontorrera iritsi. Normala zen bi ibilbide elkartzea, Tucarroyatik igo eta Rolando Arroiletik jaitsi.

Mapa aztertuta, ibilbiderik zuzenenak Les Rocher Blancs-etik pasatzera behartzen du. Dirudi igoera honen aurkitzailea Laurent Passet izan zela; izan ere, honek lehenego aldiz igoera hori egitekoRusselli eskaini zion, Beraldiaren arabera. Egia da zalantzak daudela noiz egin zen lehenego aldiz igoera hori, baina data zehatza 1858ko irailaren 13 izango zen, Hôtel des Voyagers-en erregistroan agertzen baita.

Laburbilduz, Gavarnietik Astazouko lepora zuzen-zuzen, hortik Zilindroko lepora glaziarretik eta ertzetik jarraitu ziren, nahitaez Hatz-Koskorretik pasatu behar zuten, Hatz -Koskor eta Hatzaren arteko arroilera jaitsi eta azken hori iparraldeko erlaitzetik ekidin, gero tontorrera jarraitu zuten Escupiderako goiko aldetik.

Baina, garai hartan ez zen harritzekoa, Laurent Passetek hiru aldi desberdinetan esan zituen lehenengo aldiz igoera hori lortu zuela, bere liburuan Bournetonek aipatzen duenaren arabera.

1861ko argitaratuko liburu batean Armengaud delakoak igoera hori aipatzen du "Escapades d'un homme sérieux", E. Dentu, París. Hainbat xehetasun ematen du bere igoera ontzat emateko eta baliteke Russellena baino lehenago izatea.hemen dago bere kontakuzunaren zatia non deskribatzen duen ertzea Zilindro lepotik gora: "Zilindro eta Monte Perdidoren artean izugarrizko ertza dago matxete erraldoiaren itxuraz, edo hobeto, zaldi itzelaren lepoa, zurda ikaragarri tente jarrita. Lehenengo mendiaren aldetik, malda oso leuna da, eta beldurrik gabe ibili daiteke. Baina laister hatz zorrotz batzuen aurrera topo egiten da, horietan ibili, gora egin eta arrastatu behar da tentu handiz, bestela oreka galdu daiteke eta Espainaren aldera erori. Gure oinarrietan, iparraldetik, behin betirako elur geruzak agertzen dira, laister izotz aldapetan eraldatzen direla Pirinioetako ederrena izanik [...] hiru dezimetro zabaleko erlaitz batekin topo egin genuen. ¡Lasaitasuna¡ jarraitu behar baita eta eskua ez du aurkitzen non heldu. Gure inguruan amildegiak daude eta ez dugu horietan begirada finkatu behar betigo hilgarria baita [...]"

Eta liburuxka bitxian izenburukoa "Le Marboré et le Mont Perdu - Juillet 1861". Fournier jaunak, Bordeleko notarioa, halako "lehenengoa" baten kontakizuna egiten du. "Uztailaren 25, goizeko hiruretan ,Laurent Passet eta Fortanérekin batera, Gavrnieko aterpea atzera uzten nuen...".

Dena dela, kota hau ez da Buyseren gainontzeko kota zerrenda ere agertzen, ezta Angulok aipatu ere, ezta Alejosek, ezta Capdevilak. Egia da ez dela oso begi-bistakoa, ia leku guztietatik ertza jarraia dela Monte Perdidoko Hatza tontorrean gorenera iritsi arte.

2011ko apirilaren 13a, Martin Garmendiak ertza ikertu zuen, Zilindroko ekialdeko isurialdearen orratz batzuekin batera,Hatz-Koskorren lortutako altuera 3176,1 metrokoa izan zen eta Hatzatik banatzen duen arroilan 3160,9 metrokoa izan zen. Hortaz 15,2 metroko goragunea ematen du. Kota honen altuera Servicio de Información Territorial de Aragón (SITAR)-en kartografia agertzen da 3174,05 metrokoa izanik. Halaber, 3174 kota 2006ko mapa Topografiko Nacional 25 k146-IV Monte Perdidoko orrialdean, 2.argitalpea,agertzen da.

Hatz-Koskor izena bururatu zitzaigun bere itxuragatik eta Hatzen hurbiltasunatik.

Monte Perdido eta Zilindro lepoaren arteko ertza,Zilindro ekialdeko isurialdetik ikusita. (Argazkilaria: Martín Garmendia)


Datu teknikoak:

Hatz-Koskor Arroil-Hatz ......... 31T x:256842 y:4729687 z:3160,9m
Monte Perdido Hatz-Koskor.... 31T x:256811 y:4729751 z:3176,1m

Hurrengo estekan kontsulta dezakezue ekintza hori:
Nudillo del Monte Perdido.

FTer (Fidelek itzuli du)

jueves, 19 de abril de 2012

Salvador Moralesen hirumilako zerrenda (1973)

Salvador Moralesek, tradizio aragoiar jarraituz,, lurralde honetako hirumilakoei mugatzen  die bere zerrenda. 1932 urtetik Lorenzo Almarza bultzatzen saiatu zen hirumilako bildumazaletasun hasi berriak oraindik ez du Mendikatea bere osotasunean kontuan hartzen. Salvadorrek esaten du bere zerrenda lekuan bertari buruzko esperientzian oinarrituta dagoela. Montañeros de Aragongo kide beteranoen arteko Alberto Martinez Enbidek egindako ikerketen arabera Morales aurre Pirinioko tontorretara joaten zen mendilerroko goi mailako tontorretara baino. Kasu batzutan ikus daiteke 1946 urtean argitaratzen hasi ziren Alpina argitaletxeko mapak erabiltzen dituela. Alpina argitaletxeko lehenengo mapek hirumilako aldea kontuan zutena Maladeta-Anetokoa zen, 1958ko argitalpena. Zerrendan akats toponimiko batzuk edo izen frantsesen ulermenez agertzen dira baita altitude ere

1973 urtean 22 zenbakidun Aragoiko Mendizaleen Aldizkarian argitaratu zen zerrenda. Elkarte honetako bazkidea zen Morales eta artikuluak : 92 "tres miles" aragoneses izan zuen izenburu. Lehenengo aldiz da aipatutako tontorrak mendebaldetik-ekialdera mendigune edo haran sekuentzia eta  ezkerretik eskubira idazkera- irakurmenaren araberako erabilera elkartzen dira lurraldeko irudikapen kartografikoan

Jarraian Salvador Moralesen zerrenda zorrotzki errepikatzen dugu. Nota batzuen bitartez atentzio geihago ematen duena.

PIEDRAFITA
Moros (Balaitus) 3150m (1)
Frondella 3006m  
Faja (Gran Fache) 3013m  
Infierno Occidental 3076m  
Infierno Central 3090m  
Infierno Oriental 3065m  
     
PANTICOSA
Argualas 3041m  
La Bandera 3021m (2)
Garmo Negro 3051m  
Arnales 3006m  
     
VIGNEMALE
Vignemal (Long Pic) 3303m (3)
Clot de Hount 3298m  
Cerbillona 3247m  
Central 3235m  
Montferrat 3220m  
Tapou 3148m  
     
ORDESA-PINETA
Gabietou 3031m  
Taillón 3141m  
Casco 3006m  
Torre de Marboré 3012m  
Espalda de Marboré 3077m  
Cascada Occidental 3099m  
Cascada Central 3029m  
Cascada Oriental 3088m  
Marboré 3253m  
Astazu 3080m  
Pequeño Astazu 3024m  
Cilindro 3328m  
Monte Perdido 3355m  
Soum de Ramond 3254m  
     
BARROSA
Trumouse 3086m  
Sierra Morena 3090m  
Munia 3134m  
Robiñera 3006m  
     
BALINA
Batoa 3035m  
Ledormeur 3120m  
Batchimale 3029m (4)
Bachimala 3177m  
Punta Sable 3143m  
     
POSETS
Gemelo Norte 3125m  
Gemelo Sur 3160m (5)
Posets (Llardana) 3375m  
Espadas (Lardaneta) 3332m  
Tucón Royo 3121m  
Tucón de la Canal 3085m (6)
Forqueta (Turets) 3007m  
Bardamina 3079m  
     
Eristes o Bagüeñolas
Norte (Beraldi) 3025m  
Central (Eriste) 3053m  
Sur 3045m  
     
ESTÓS
Claravide 3028m  
Gias 3011m  
Rochneblave 3104m  
Gorgas Blancas 3129m  
Oô (Arlaud) 3065m  
Seil de la Baquo 3114m  
Cap de la Baquo 3106m  
Pico Portillón de Oö 3050m  
Perdiguero 3221m  
Hito del Perdiguero 3170m  
Royo 3136m  
Literola 3132m  
Gabrioules Occidental 3106m  
Gabrioules Oriental 3116m  
Aguja 3025m (7)
Maupas 3109m  
Boum 3004m  
     
BENASQUE
Alba 3118m  
Diente de Alba 3136m  
Maladeta Occ. pico 3º 3195m  
Maladeta Occ. pico 2º 3220m  
Maladeta Occ. pico 1º 3308m (8)
Maladeta Oriental 3308m  
Maldito 3350m  
Astorg 3354m  
Medio 3345m  
Coronas 3310m  
Aneto 3404m  
Espalda del Aneto 3350m  
Aragüelles 3037m  
Bondidier 3000m  
Piedras Albas 3000m (9)
Gregüeña 3002m  
Valliberna Occidental 3062m  
Valliberna Oriental 3067m  
Aguja Frankeville 3066m  
Aguja Tchinchef 3048m  
Aguja Argarot 3030m  
Tempestades 3290m  
Margalida 3241m  
Mulleres 3010m  


(1) Salvador Moralesek Moros izena erabiltzen du Balaitusi deitzeko. Izen hori soilik mugako hegoaldean erabiltzen da.Alberto Martiz Embiden ikerketen arabera Palas Tontor hauzokidetik dator, aintzina Frantzian Castet deus Mourrous esaten zitzaion. Dirudi Lucas Mallada ingeniarik izen hori hartu zuela bere liburuan "Memorias de la Comisión del Mapa Geológico de España" (1878). Harrezkero, 1911an Tena haranari buruzko Juli Soler i Santalóren testu batean agertzen da. Alpinako maparen Panticosa orrialdearen lehenengo argitalpenan, non ere agertzen den Moros Tontor, Moralesena baina berantiaragoa da 1979 urtekoa baita. 2000 urteko Mapa Topográfico Nacional 25k 145. II Sallent de Gállego orrialdeko lehenengo argitalpean Moros izen-leku toponimia ofizialean lehendabiziz agertzen da. Marta Iturraldear liburuan "Mitología del Balaitús" Barrabes  argitaletxea, Zaragoza 2005 43-50 orrialdetan toponimoaren ikasketa sakona egiten da.

(2)Algas Tontor esan nahi du. 1936 eta 1963 urteko Mapa Topográfico Nacional 50k Sallent de Gállegoko orrialdean lehenengo eta bigarren argitalpean hurrenez hurren, da non erabiltzen den Bandera izena Algas tontorra izendatzeko. 149-II Sallent de Gállegoko orrialdean, eskala 25 lehenengo argitalpean La Bandera izena agertzen da lotuta Argalas tontorrekin. Dena dela, La Bandera izena gaizki erabilita dago, Uztailaren 16 Karmen birjina eguna, bainuetxetik ikusten den tontor batean bandera jartzen zen, eta Algas tontorra hortik ez da ikusten. Panticosako bainuetxetik tontorrik deigarriena Argualas da, baina sarbiderik errezena duena Garmo Negro da.Buyseren liburuan "Pirinioetako hirumilakoak" José Ignacio Lópezen hitzetan ohitura hori jasotzen da, esanez Arguala Tontorra igotzen zela, baina frantsesek Garmo Negrori Arollas edo Argalas deitzen zioten.

(3) Akats arrunta Pic Longen erabileran Pique Longueren ordez.

(4) Kasu honetan Batchimale Pic Abeillé esan nahi du. Aintzinako kartografia dezentean ertzeko ipar 3000koa izendatzeko, hau da Abeillé, Batchimale izena erabiltzen da. Mendigune honetako punturik altuena, Bachimala Handiari, modu okerrean Pic Pétard izena ematen zitzaion. Schraderen MapaPyrénées Centrales, Feuille 2: Posets Mts. Maudits. Erhard imprimeur. 1892Guide Soubiron (1931) ere bai.

(5) Ipar eta Hegoaldeko Bikien ohiko izena, gainera altitude zuzenak dira.Antzinako Montañeta Tontorrak, beranduago Ledormeur izendatuak, behin betiko izena aurkitu zutela zirudien... Buyse heldu arte. Mapa Topografiko Nacional 25k, 179-II San Juan de Plango orrialdean, 2000ko bigarren argitalpean, non agertzen den lehendabizikoz aldea hegoaldera Pico de los Gemelosen arteko eta iparraldera Pico de la Montañeta edo Veteranos.

(6) Llardanako Hortza da, Tucón de la Canal ere esaten zitzaion. 1913an Henri Brullek lehenengo igoera egin zuenean Grande Dent deitu zion. Mapa Topográfico Nacional 25k, 179-II San Juan de Plango orrialdean agertzen den izen bakarra Tucon de la Canal da Llardanako Hortza izendatzeko.

(7) Crabiouleseko ekialde ertzeko orratza da, gaur egun Jean Garnier orratza da. Ziur Alpina Argiteletxeko kartografiatik hartua; izan ere, 1960ko "Alto valle del Ésera II - Posets" maparen lehenengo argitalpean Crabioulesetako ekialdera Orratz bat agertzen da. Jentilizio hau Buysek sortu zuen, 1988an Jean Garnier hil zen, 1990ko Buyseren lehenengo liburuan agertzen da, 1988an Pyrénées argitaratu zuen zerrendan ezta orratz bat ere agertzen zen. Mapa Topográfico Nacional 50k, 148.Vielhako orrialdean, 1988ko hirugarren argitalpean eta Mapa Topográfico Nacional 25k 148. III urte berekoa, lehenengo argitalpenaren mapa altura gabeko Agulla de Crabioles agertzen da.

(8) Maladeta Mendebaldeko Hiru Tontorren altuerak oker daude.

(9) Piedras Albas Tontorra, Araguells Tontorraren auzokidea, urte askotan zehar kartografian 3000 metroko altuera agertu zen. Tontor 3. zenbakiduna 1945ko Léon Mauryren mapa-krokisean "Les Monts Maudits". Eta 1958ko Alpina mapako "Alto valle del Ésera I - La Maladeta" lehenego argitalpean ere agertzen da. Mapa Topográfico Nacional 50k 180. Benasqueko orrialdean, 1934ko lehenego eta 1950ko bigarren argitalpean, Cregueñako hegoaldera hainbat 3000 metroko kota. Gaur egungo altuera 2993 metrokoa da.


FTer. Fidelek itzuli du