Joan Garciaren hirumilako zerrenda (1983).

1983an Joan Garciak, Barcelona Excursionista Pirenaiceko bazkidea, hirumilako zerrenda berria argitaratzen du erkideko buletinean. Kasu honetan bere mendizaletasunaren ondorioa da. Bost urtean zehar, 1977ko abuztutik 1982ko abuztura, egileak 138 hirumilakoak igo zituen zeinenak bere zerrendan agertzen ziren, horretarako 75 egun behar zituen. Zerrenda osoa, zehats-mehakoa, eta 1983ko klubeko buletin 296.,297.,298., 299., zenbakidunetan argitaratua izan zen. Ezin dugu aurkiti 299 zenbakiduna. Gainera, Joan Garciak aipatzen du zerrenda osoa aurrez kaleratzen duela 284 zenbakidun bulletinan, ez dakigu zein urtetan kaleratzen denik ezin baitgu aurkitu.Bigarren agerkarian Joan Garciak aurkitu ahal zituen bi aurreko zerrenda aipatzen du, baina ez dakigu zeintzuk izan zitekeen, 299. zenbakiduneanagertzen baitira.Blog honen irakurle batek bi aletaz (Club Excursionista Pirenaicen 284 eta 299 zenbakidunak) informazioren bat eman diezakegu eskertuko genioke.

Joan Garciak, 1977an Manuel Cortesek egin zuen bezala, mendilerroa alde edo mendigune ezberdinak banatzen ditu eta mendebaldetik ekialdera ordenatzen dituena.Multzo hori geroko Buysek erabiliko du. Era berean, bere kokapen nazionala esaten du "E" espainakorakoak"F" frantziakorakoak eta "E-F" mugakorakoak.

Tontor zerrenda ez ezik mendigune bakoitzaren sarbideak, kartografia, gidak eta berak egindako ohar oso interesgarriak ere Joan Garciak aipatzen du historia eta tontor batzuen baldintzak erreferituz.Informazio honetan altitude desadostasun eta bere ustetan tontor anonima batzuk ere agertzen dira eta eragin handia izango dute geroko zerrendetan.

Jarraian, Joan Garciaren hiumilako zerrenda errepikatuko ditugu; halaber berak egindako oharrak gehituko dugu zifra baten bidez erreferitutako izenaren ondoan. Gure oharrerako letrak erabiliko ditugu. Pica d´Estatseko aldea ez dugu aipatuko falta zaigun buletinean agertu baitzen.

Balaitous-Infiernos
Frondella Occ. (1)		3006m		E
Frondella Central		3025m		E
Frondella Oriental		3063m		E
Pico Anónimo (Aiguille Cadiar)		3022m		E		(a)
Balaitous (Pico Moros)		3144m		E-F		(b)
Torre de Costerillou (T. Cadier)		3049		E-F
Aguja d'Usell		3022m		E-F
Gran Facha		3005m		E-F
Infierno Occ. (2)		3076		E
Infierno Cent.		3072		E
Infierno Or.		3056		E
Pico de los Arnales (3)		3006m		E
Garmo Negro (4)		3051m		E
Pico de Algas (Pico de la Bandera)		3021m		E		(c)
Pico Arnalas (Argualas, Arualas)		3046m		E		(d)

(1) IGNko mapan (Carte Touristique 274), tontor hau modu argian kokaturik dago, hau ez da Alpina Argitaletxearenean gertatzen, zeinean tontorra seinalatzen dute sestra-kurbak ez dira hirumila metrotara iristen. Horregatik ez da hirumilako zehatza agertzen, kontuan hartuta,biek argibide iturrien arteko aldeak.

(2) C.E.C. gidaren arabera (Vignemale-Monte Perdido) hiru tontorretako multzoari "Quijada de Pondiellos" esaten zaio.

(3) Tontor honen toponimia eta altuerari dagokien. hurrengo hirurak bezala, kontsultatutako argibide iturrien arteko aldeak oso handiak dira. Nahasketa hori kontuan hartuz Alpina argitaletxearen hizpidea aukeratu da.

(4) Tontor hau eta hurrengo biak "Picos de las Argualas" izendatzen dira. Argualas izan zen lehenengo hirumilakora lurralde espainiarean eta espainiar bat igo zena (1790rean V.Heredia eta R.Junker).
(a) Kartografia ofizial espainiarrean tontor hau pico Anonimo agertzen da.Hala ere, 1919 abuztuko Commission de Toponymie et de Topographiek Pico Cadier bataiatu zuen.

(b) (c) Moros eta La Bandera toponimoak jakiteko non datozen blog honetako sarrera begiratu Salvador Morales (1973).

(d) 1936ko kartografia ofizial espainiarrean Arnalas agertzen da Argualas tontorra esateko.

Vignemale
Pique-Longue (G.Vignemale)		3298m		E-F
Pitón Carré (Jumeaox)		3197m		F		(e)
Punta Chausenque (1)		3204m		F
Petit Vignemale (2)		3032m		F
Pico del Clot de la Hount		3289m		E-F
Pico de Cerbillona		3247m		E-F
Pico Central		3235m		E-F
Montferrat		3219m		E-F
Gran Tapou		3150m		E-F
Tapou Milieu		3130m		E-F

(1) Pirinioetako tontorrik altuena eremu frantziarrean kokaturik hau da.

(2) Dudarik gabe hau da hirumilakoak duen igoera motza eta azkarrena aterpe batetik kasu honetan Baysellanceko aterpetik. Baina aipatutako aterpearen sarbidea ez da hain motza ezta azkar ere ez.

(e) Pitón Carré edo Jumeaux, 1968ko Ollivier Vignemale-Monte Perdido gidan erabilitako izena.

Marboré-Monte Perdido
Gabietous Occ. (1)		3034m		E
Gabietous Or.		3031m		E-F
Taillón		3144m		E-F
El Casco		3006m		E-F
Torre de Marboré		3009m		E-F
Espalda de Marboré		3073m		E-F
Pic Occ. de la Cascada (2)		3095m		E-F
Pic Central de la Cascada		3106m		E-F
(Pic Brulle)
Pic Or. de la Cascada		3161m		E-F
Marboré		3248m		E-F
Petit Astazú		3012m		E-F
Grand Astazú		3071m		E-F
Cilindre de Marboré		3325m		E
Dedo del Monte Perdido		3178m		E
Monte Perdido		3355m		E
Soum de Ramond (P. Añisclo)		3254m		E
Punta de las Olas		3002m		E

(1)Ibilgailuz leku batetik erraz sartzea Gabietoak dira hirumilakoek gutxiengo ibilbide eta desnibelak dituztenak. Bujarueloko lepotik (Gavarnieko errepidetik) 800 metro gorabeherakoa eta bide arrunteko ibilbidea 2 kilometroko edo da.Baina zailtasuna kontuan izanik ez da hain erraza Pirinioetako hirumilakoetara igoerekin bide arruntetik alderatuz.

(2) Ez da oso argi zeintzuk diren Urjauziaren Tontor guztiak mapa eta giden arabera eta gainera han bertan oso zaila da ikustea benetako tontorrak muino asko baitaude. Urjauziaren tontor guztiak igo nahi bada arruntena da isurialdeko tontor guztiak igotzea, bestalde honek ez du aparteko zailtasunik eskaintzen.

La Munia
Peña Robiñera (Lauseres) (1)		3003m		E
La Munia		3133m		E-F
Petite Munia		3095m		E-F
Pico de Sierra Morena		3090m		E-F
Pico de Troumouse		3085m		E-F
Pic Heid		3022m		F

(1) CECeko gidan (Vignemale-Monte Perdido), tontor honek 2983 metroko altuera ditu, Kontsultatutako iturri guztietan( gidan agertzen den mapa txikia barne) 3003 metroko altuerarekin agertzen da.

Pic Long-Nèouviélle (1)
Pic de Crabounouse		3021m		F
Pic Bougarret
(Pic d'Estibère Bonne)		3031m		F
Dent d'Estibère Male		3017m		F
Pic Long		3192m		F
Pic Maubic		3058m		F
Pic Badet
(Pic d'Estibère Male)		3160m		F
Pic Maou		3074m		F
Pic Campbieil		3157m		F
Pic d'Estaragne		3006m		F
Turón de Nèouviélle (2)		3035m		F
Pic des Trois Conseillers
(Pic de Maniportet)		3039m		F
Nèouviélle (Pic d'Aubert)		3091m		F
Pic Ramougn		3011m		F

(1) Hau da mendigune piriniar bakarra zeinen hirumilako metro tontor erabat eremu frantziarrean dituena.

(2) Ollivier eta F.F.M giden arabera tontor honetan hirumilako igoera errezena ematen da sarbide, desnibela eta zailtasun teknika kontuan izanik.Baina ipar isurialdeko igoerari buruzkoa da Glerako aterpetik. Dirudi Pirinioeta lehenengo hirumilakora igo zela (1787ko abuztuaren 2an Henri Reboul eta Vidal).

Bachimala
Pico de Culfreda (Batoua)		3034m		E-F
Pic Lustou		3023m		F
Abeillé Occ. (1)		3024m		E		(f)
Abeillé		3028m		E-F
Petit Bachimala		3061m		E-F
Punta Ledormeur		3120m		E-F
Bachimala (Pic Schrader)		3177m		E-F
Punta del Sabre		3136m		E-F

(1) Hau da tontor bakarra pertsonalitate handia badu ere ez da bere izena kontsultatutako iturri guztiak agetzen. Zerrendan agertzen den izena Olivier gidaren 80. orrialdean erreferentziatik dator, laugarren paragrafoan alegia: "... Leku honetatik eta minutu gutxietan 3024. punta lortu ahal da, hau mugatik 200 metrotara kokatzen da isurialde espainiarrean eta batzutan Mendebaldeko Abeille" deitzen zaio.

(f) Mendebaldeko Abeille da gaurko Pico de la Pez. Erreferentzia Ollivier gidatik atera da eta tontor hau lehendabizikoz zerrenda batean agertzen dela, Nahiz eta 1937an Jean Arlaud aipatu. Kartografia espainiarrean izen barik 3024 metroko altuerarekin agertzen da 1938ko mapa topografiko Nazionalean 147 orrialde - Liena izeneko lehenengo argitalpenean jada aurki zitekeen. 1939an Henri Baudrimontek marraztu zuen mapa batean Pic du Port de la Pez izena emanez. Era berean, Jose Antonio Oyarzabalek egindako ezezagun Erdi Pirinioetako mapan agertzen da Pico de la Pez izenarekin.

Macizo de Posets
Los Gemelos (1)		3160m		E		(g)
La Bardamina		3079m		E
Pico de Posets (Llardana)		3375m		E
Pico de Espadas (Llardaneta)		3332m		E
Diente de Llardana
(Tucón de la Canal)		3085m		E
Tucón Royo (Pavots)		3121m		E
Forqueta de Eriste (Turets)		3007m		E
Eriste Norte (Beraldi)		3025m		E
Gran Pico de Eriste
(Bagüeñola)		3053m		E
Eriste Sur (Bagüeñola Sur)		3045m		E

(1) Tontor bikoitza honetara heldu baino lehen, iparraldera kokaturik, badago tontor bat mendi banaka kontuan hartu behar dela,bere nortasun duelako. Tontor nagusitik alderatuta ikusten da eta ibilbidea egitean senstsazio hori baieztatzen da, mapan 3125 metrko altuera du.

(g) Tontor honi buruzko Joan Garciak egindako oharrak bere garrantzia du, 3125 metroko kota honen anonimatu aipatzen du eta baliteke hemendik etortzea Juan Buyseren interesa tontor honetariko eta bere zerrendan bere goitizena btaiatzen du: Pico del Veterano. Baina 1973ko Salvador Moralesen zerrendan Ipar eta Hego Bikiak bataiatu ziren, nomenklatura bera erabiltzen du Salvador Moralesek 1975eko Cimas aldizkariaren artikulu batean.

Barrera Septentrional
Pic de Clarabide (1)
(Clarabide Sur)		3028m		E-F
Pic de Gias (Clarabide Or.)		3011m		E		(h)
Clarabide Norte		3012m		E-F
Pic Camboué (2)		3003m		F		(i)
Pic Saint-Saud		3043m		F		(j)
Punta Lourde-Rocheblave		3104m		E-F
Pico de los Gourgs Blancs		3128m		E-F
Pico Jean Arlaud
(Pico de Oô)		3065m		E-F
Pic Gourdon		3034m		F
Pic des Spijoles		3065m		F
Pic Belloc		3008m		F
Cap de la Baquo (3)		3103m		E-F
Pico de la Baquo		3114m		E-F
Pico del Portillón de Oô		3050m		E-F
Perdiguero		3222m		E-F
Pico Royo		3121m		E-F
Punta Literola		3132m		E-F
Pic Quayrat		3060m		F
Pic Lezat		3107m		F
Crabioules Occ.		3106m		E-F
Crabioules Or.		3116m		E-F
Pico de Malpás		3109m		E-F
Pico de Boum		3006m		E-F

(1) Hainbat kota eta izen desberdinak nahasketa handia ekartzen dute hiru lehenengo tontorrei dagokien. Zerrenda egiteko Alpina mapaz baliotu gara.

(2)Saint Sauden kota eta kokapenari buruz erabilitako bi mapa eta erreferentzi gehienek ados dute. Camboué Ollivier gidan soilik aipatzen da. Zehats-mehats tontor hau eta bere auzokideari buruz irakurtzen badugu 97.orrialdean alderantziz kokatuta daudela ikusiko dugu, esanez "...IGNko mapa oker dabilela ematen du...". Zerrenda egiteko mapek emandako informazioa aukeratu dugu, baina azpimarratuz nahasketa ematen dela arlo horretan.

(3) Are gehiago da Baqou tontorretan nahasketa ematen dela. Kota eta izenei buruzko desestasunak ez ezik tontor osatzen duten mendi zenbakiari buruz ere nahasketa gertatzen da. Ateratzen diren puntak, dignak direnak, mendi bezala kontuan hartu behar dira eta bi sartutako zerrendan baino gehiago direla.

(h) Clarabide arteko Gias barruan sartzea 1953ko Armengaud eta Cometen "Guide de la region d'Aure et de Luchon"-ari esker da.

(i) (j) Joan Garciak esaten du nola dagoen gaizki sartuta mendi horiek 1953ko Frantziako IGN mapan.

Massis de la Maladeta
Pico de Alba		3100m		E
Diente de Alba		3115m		E
Maladeta Occ. (1º Pic)
(Pico Cordier)		3270m		E
Maladeta Occ. (2º Pic)		3220m		E
Maladeta Occ. (3er Pic)		3178m		E
Pico de Le Bondidier		3150m		E
Maladeta		3300m		E
Pico Maldito		3350m		E
Punta Astorg		3354m		E
Pico del Medio		3145m		E
Pico de Coronas		3310m		E
Pico de Aragüells		3037m		E
Pico de Piedras Albas (1)		3000m		E		(k)
Pico de Cregüeña
(Estatata Or.)		3000m		E		(l)
Aneto		3404m		E
Agulla de Franqueville
(Agulla de Llosas NO)		2065m		E
Agulla de Tchihatcheff
(Agulla de Llosas Cent.)		3052m		E
Agulla d'Argarot
(Agulla de Llosas SO)		3035m		E
Espalda de Aneto
(Cap des Frères Cadier)		3350m		E
Pic de les Tempestats		3310m		E
Pic de Margalida		3230m		E
Pic Russell		3205m		E
Tuc de Mulleres		3010m		E
Vallibierna Occ.
(Tuca de las Culebras)		3062m		E
Vallibierna Or.		3067m		E

(1) Alpinako mapan tontor hau eta hurrengoan hirumilakoak baino gutxiago dituztenak agertzen dira, hala ere CEC(Posets-Maladeta)ko gidan aipatutako kotarekin eta hirumilako zerrenda zeinena aipatzen dien lan honetako bukaeran agertzeagatik, erabaki da zerrendan sartzea.

(k) (l) Ematen du 1973ko Salvador Moralesen hirumilako zerrendaz aritzen dela.

Besiberri-Coma les Bienes (1)
Besiberri Nord		3014m		E
Besiberri Central
(Doble Ressalt)		3003m		E
Besiberri Sud		3030m		E
Coma Lo Forno
(Coma Les Torres)		3030m		E		(m)
Punta Passet		3003m		E
Punta Alta de Coma les
Bienes		3014m		E
Pala Alta de Serraders (2)		3001m		E		(n)

(1) Tuc de Mulleres eta hurrengo taldekoal (Pica d´Estats) Kataluniako hirumilakoak dira. Gainontzekoak frantziarrak eta aragoiarrak dira.

(2) Alpina maparen arabera ez da hirumilakoa. Hala ere, CEC (Pallars-Aran) gidaren arabera bai dela.

(m) Coma les Torres mendia egia esan, 2815 metrokoa tontor nagusitik ekialdera kokatuta.Halaber, Comoloformo de Gourdon izenarekin aipatzen da; izan ere 1876ko urriaren hamarrean honek lortu zuen punturik altuena Coma lo Formora saiakera.

Pica d'Estats

Hauxe da aldea ezin duguna aurkitu . Lau hirumilakoak izan behar dira zerrendako 138 tontorrak zerrenda betetzeko. Dudarik gabe, Pica d'Estats, Montcalm, Sotllo dira zalantzan geratzen da zein izango zen laugarrena Verdaguer edo Picaren erpin geodesikoa (Punta Gabarró).

FTer (Fidelek itzuli du)

Hirumilako mamuak. Coronaseko Lepoko Orratza.

Pirinioetako punturik altuenako iparmendebaldera Coronaseko lepoa aurkitzen da Aneto Montes Malditosetatik banatuz. Bi bide igaroenak Aneto igotzeko pasabide izanik, lepo hau denak ezagutzen dute.Baiezta daiteke 1842 urtetik, Anetora lehenengo aldiz igo zen urtea, edozein piriniozalea hemendik pasa daiteke. Edozein Portillon zeharka daiteke erreferentzi-puntua da edo hegoaldetik Coronaseko ibonetara lortzen direnean..Bere aldizkako laku berezkoa, Aneto glaziaren izotz gainean sortzen zena, orain dela gutxi arte Anetoko igoerak eskeintzen zuen gauza harrigariaren bat zen. Glaziarren urtzeak fenomeno hau desagerarazi du, era berean hego isurialdea Coronaseko glaziarari gauza bera gertatu zaio, gaur egun izoztegi izanik, mugimendu gabekoa.

Orduan lepo hau Aneto eta Coronaseko Tontorraren artean kokatzen da. Hain zuzen ere, bigarren mailako hirumila metroko puntetaz aritzen garenez, Oinutsik Punta edo Oliveras-Arenas eta Coronas Lepoko Tucaren artekoa.Lepotik Coronas Tontorra saiatzean, edonork ikus dezake lepoko inguruan ertzeko zati bat hegoaldera uzten dela, erraz ertzeko iparraldera mugitzen den bitatartean apurtutako kanala iritsi arte. Hemendik nekez Coronas Tontorreko goiko ordeka iristen da. Normalean saihesten den ertzeko zati honetan, zelatari umila altzatzen da. Bloke honek lepo iragotzea zaintzen du eta bisita gutzik jasotzen ditu. Benetan Orratz honetara igotzeko ertze zuzenetik joan behar iparraldeko erreztasuna baztertuz.

1906ko uztailaren 24an ertz honetako lehenengo ibilbidea aurkitzen da, egun horretan Mosén Jaume Oliveras eta Antoni Oliveras Anetoko tontorrera igotzeko asmoz Coronas haranetik abiatu ziren inolako materiala izotzean ibiltzeko. Coronas lepoan egotean konturatu ziren Erdiko Tontorrera helduko zirela hegoaldera doan horma-bularra aprobetxatuz. Esan eta egin, goizeko hamaiketan Erdiko tontorra zapaltzen zuten. Hemendik Aneto tontorrera jarraitzeko ertzeko lerroa jarraitzen zuten izotza ekiditeko. Jarraian Mosen Oliverasen kontaketa "...Ertza jarraituz, Coronaseko lepora jaisten gara, lakuren gaineko ertzatik zeharkatzen dugu, eta zailtasun handiz gainditu eta oreka handia egin arren, errimaiako arrakalaren gainean egin genuen bidea ertza heldu arte eta hemendik aurrera zailtasunik gabe Mahomaren Pausoa iritsi ginen (sic) non ez genuen zailtasun handirik aurkitu; izan ere sei ordu baino geihago generaman leku zailagotik ibiltzen" [Oliveras, Jaume. "Al Aneto por su arista NO. y descenso por la cresta de Llosas". Montaña 47 zenbakiduna, X urtea, 1957ko urtarilla-otsaila, 221-225 orrialdea ]. Agustin Jolisek ere pasadizo hori kontatzen du bere liburuan "La conquista de la Montaña" [Barcelona, Herakles, 1954, 114 eta 116 orrialdetan]. Nahiz eta Oliveras eta Arenasen ibilbidea oker deskribatu; izan ere esaten du Malditora igo zirela Cregüeñako ertzetik. Hortik 1864 urtean Russell pasatu zen, Coronas Tontorretik jaitsi zen Anetora abiatzeko, baina lakuren ondoan pasatu zen glaziarretik igotzeko [Souvenirs d'un montagnard. Pau, Vignancour, 1878, 41-42 orrialdetan].

Coronas Tontorretik jaisten Coronas leporantz. (argazkia: Jesús Mari Linaza)

2012ko abuztuaren 10rean Jesús Mari Linaza eta Juan Carlos Martínezek orratzaren neurketak hartu zituzten. Eta hilabete berako 28an, Luis Mata eta Fidel Sáez de Herediak gauza bera egiten dute.SITARen kartografia orratzaren goragunea 9,3 metrokoa da; baina GPSarekin egindako hiru neurketek goragune handiagoak ematen dituzte.

Datu teknikoak::
                        SITAR     J.Mari      Fidel      Luis
Mendebaldeko arrakala   3219m     3219m.      3221,5m.   3220m.
Orratza                 3228,3m   3231m.      3233m.     3235m.(neurketa zehatza)

Kasu honetan neurketa bat baino gehiago izatean Coronaseko Lepoko Orratza hirumilako mamu berria onartzen dugu.

Coronas Lepoko Orratza. (argazkilaria: Luis Mata)

Hurrengo esteketan ekintzak kontsulta ditzakezue:

Cresta del Medio.
Cresta Maldito-Coronas.

FTer (Fidelek itzuli du)

Izan ez ziren hirumilakoak.

Han eta hemenka, urrezko pipita sakabanatutak bezala, testu piriniarren barruan hainbat hirumilako sortzen dira, ondoren izan ez zirenak .Aitzindarien grinak tontor altu berriak aurkitzeagatik mendien altuerari buruzko zerbait gehiegikeria ekartzen du Altuera batzuk gutxi gorabera neurtu ziren beste batzuetan baliabide zehatzagoekin erabili ziren Bien arteko ezaugarri komunak dira bait une luzean, bait une laburrean noblezia piriniarrean agertzen direla. Ondo ulertuta: noblezia altimetria.

Aipatutako tontorrak birpasatuko ditugu. Batzuk ez dugu aurkeztu behar, denboraren poderioz mantendu egin dira. Beste kasu batzuetan bere izena ahaztu egin da. Prozesu honen barruan, altuera zehatzak ematea gaur egun jarraitzen da eta orain dela gutxi hirumilako zerrendetatik tontor batzuk desagertu dira altuera ez emateagatik.

Jarraian Pirinioetako esplorazio garaiera bidaia bat izango da. Logikoki tontor batera lehenengo igoera egin nahi zuten edo altuera eman nahi zuten izenak agertzen dira.


Hirumilako faltsuak karekizko mendigunean.
Monte Perdidoko inguruetan, Ramondek abesturik, leku bat da nonbait hirumilakogaiak asko dira baina gero bidean geratzen dira. Hau guztiz logikoa da Pirinioetako aldeen artean lehenengotarikoa izan baitzen zehatz mehatsetako ikerketa egitean.Ez da harritzekoa hemen Franz Schraderen izena agertzen denik, izan ere, mendiguneko mapa zehatsa lehena egitea izan zen.

Escuzanako Tontorra 3050m.
Gaur egun Escuzana izena ematen zaion tontorraren altuera 2848 metrokoa da.Schrader lehenegoa izan zen gehiegizko altuera Escuzanari ematea CAFen 1875ko urtekarian. 1875eko abuztuaren 23an Gabietoura igoeran zehar eta Célestin Passetekin batera, esaten du: "Salarons haranari dagokion, hauxe da eskema: eskubira Escuzana Tontorra (3050m.) Gabietou baina pittin bat altuagoa katedralako orratz bat bezala altxatua" Zeri buruzkoa da Schrader? Ipar glaziarrean igoera egin ondoren Ekialdeko Gabietou Tontorra lortzen dute, eta hortik, deskribapena egiten du. Argi dirudi Mendebaldeko Tontorra deskribatzen duela zerbait altuagoa eta itxuraz zorrotza bere punta bikitik ikusita.
Gutxi iraungo zion altuera benetako Escuzana Tontorrari. 1878ko irailaren 10rean, Alphonse Lequeutre, Henri Passet gidariarekin batera, Schraderek aipatutako tontorrera abiatu zen. Hemen daude 1878ko CAF-eren urtekarian argitaratuko bere ondorioak: "Mendi hau nire laguna Schraderen mapa agertzen da Pic de la Gatère izenarekin, eta Escuzana izena berak iparralderago dagoen tontorrari ematen dio eta 200 metro altuagoa da, biak haran berean aurkitzen dira. Nik igo dudan tontorretik Gabietou aurrean dago eta hori dela eta ikusezina da nik ez dut ezagutu Parisera itzuli eta Schraderekin batera bere oharrak aztertu arte. Nire gidaria oker zegoen 2840 metroko tontorrera eramatea? ez dut uste: tokia primeran ezagutzen duen jendearen arabera, hala nola,Castetx ehiztari zahar eta Torla eta Bujarueloko lagunek Gatère izena harresei ematen diete eta Escuzana izena larre eta tontorrari eta noski Broto harenetik ikusten den tontor bakarra, hau da, 2840 metroko mendia zeinera nik igo dudan. 3050 metroko tontorrari dagokion Gabietourekin nahasten da..Nik uste dut behin-behineko modua esan dezakedala igotako mendia Escuzana dela eta 3050 metroko mendia, nire laguna Schrader eta gure gidaria Henry Passet ados daudenez,Escuzana Tontor Handia izena ematea."
Orduan kasu honetan gertatu dena toponimo nahasketa izan da. Schraderen Gatère Tontorra benetako Escuzana da, eta egia esan 3050 metroko Escuzana Gabietou Handia da.

Gatere eta Escuzana Tontorren paretak Torlatik ikusita (Han bertatik F.Schraderek egindako marrazkia). 1878ko CAF-en urtekaria [google.books]

Brèchesen arteko Tontorra 3000m.
"Cent ans aux Pyrénées. Livre V" liburuan Henri Beraldiaren ohar sinple batek "hirumilakoaz" hitz egiten du. Bistakoa da gaur egun deituriko Bazillac Tontor dela. Beraldik Henri Brulleren 1888ko kanpaina kontatzen du. Abuztuaren 20an, Celestin Passet gidariarekin batera, Iparraldeko bidea igotzen dute. Bide hau bi aldiz lehenago jarraitzen zen: 1887an Bazillac eta Celestin berak eta 1888an de Monts, Viennot eta Henry Passetek Harri verglassdunak nahiko arazoak eman zizkien. Brullenen hil ondoko egunekoetan "Ascensions. Alpes, Pyrénées et autres lieux", Beraldi eta Arlaudek bilduta eta 1936 urtean kaleratu ziren gaur egungo 2972 metroko altuerarekin agertzen da.

Pirinioetako Benetako Bikiak: Cástor eta Póllux.
Posetseko ipar ertza d´Espouyk kokatu zituen tontor bikiak ezezik Pirinioak ere beste bikote bat ditu askoz zaharragoak eta Alpeetakoaren antzekotasuna hobeto izendatua. Berriro Henri Brullek izendatzen du. Mendebaldeko Astazutik Marbore Tontorrera doan ertzan kokatzen dira bi tontor edo gendarmeak eta, hortaz mendebalderantz Gavarnie eta ekialderantz Tucarroyaren arteko Astazuko mendilepo hirukoitza osatzen dute. 1904ko abuztuaren 8an Henri Brullek, bere semea Roger eta René d'Astorgek Astazuko mendilepora iristen dira Rochers Blancsetatik i gotzen eta hego ertza hasi ziren. 3008 metroko Castor tontorra pasatzen dira eta erdiko lepotik Tucarroyantz abiatzen dira Gavarniera jaisteko Hourquette d'Allanzetik. Hilabete bereko 18an Brulle,d´Astorg eta Germain Castagnéarekin batera Pollux inguratzen dute Monte Perdidotik jaitsiera Gavarnierantz [BRULLE, Henri. Ascensions. Ortez, PyréMonde, 2006].Gaur egungo altitudeak 2986 metrokoa da Polluxerako, eta 2983 metroko iparrealderakoa: Cástor.


Hirumilako faltsuak Munian.
Tromouseko zirkuaren ertza ez da Gerbats eta La Muniaren arteko ibilbide klasikoa soilik beste zati bat nahiko interesgarria La Munia mendilepoaren eta Canauko mendatearen artekoa ematen da zirkuko menebaldean. La Munia tontorretik altitudea gutxitzen da hirumila metro gainditzen ez baitira. Baina denboran zehar bi hirumilako tontorrak ziren alde honetan. Biak loturik daudenez, bai euren genesia bai euren historioa elkar ikusiko dira.

Pic Arrouye 3039m. eta Pene Blanque 3025m.
1873an Schraderen marrazkian Mount Arrouye 3030 metroduna agertzen da La Muniaren mendebaldera.Laqueutrek tontor hau aipatzen du 1875eko CAF-eren urtekarian 1882ko l'État-Majoren Luz orrialdearen argitalpean La Muniarekin batera 3039 metroko Mont Arrouye bat. 1912ko urtean Juli Soler i Santalók "Blanques de Lalarri 3000m." batzuk aipatzen ditu CECaren buletinean 1920an bere egunkariaen arabera Jean Arlaudek bisita bat egin zion mendi horri. Urte bera. Boletín Pyrénéenean "Essai sur la toponymie de la Vallée de Barèges"Jean Pierre Rondouk aipatzen du: "État-Majorek Pène Blanquerako 2811 metroko eta Mount Arrouyerako 3039 metroko emandako altuera alderantzikatu behar dira M.Brieten arabera Pene Blanque altuagoa da eta 3039 metro ditu". Horren ondorioz, 1921an, Arlaud berriro itzultzen da Pene Blanquera igotzeko eta 3025 metroko altuera ematen dio.Baina Pic Arrouyeren altuera mantentzen du 3029 metrokoa izanik. Azkenean H. Barrère jeneralak 3000 metroko mailaren galera aipatzen du Mont Arrouyerako. 1913-1919 bitarteko denboraldia Maurice Heidek egindako triangeleketa dela eta. Triangelaketa honen emaitzak "La Triangulation complémentaire du Massif de Troumouse" izenarekin argitaratu ziren Marrimpouey Jeune, Pau egileak izanik. Barrère komandanteak aipatzen du Bien tontorren arteko altitudeen aldea État-Majoren mapatik sortzen dela bere planimetrian akats larria baitu horrek. Mapa horretan bata eta beste tontorra 300 metro eta 500 metroak mugituta daude hurrenez hurren. Gainera esaten du "Akats hauek dirudite ebakidurako bisualak gaizki lotuta eta malda gogorrekin gertatzen direla;i zan ere, Zirkuen barrutik bisualak egiten dira. Kota desfasea ia ia planimetriari dagokio, onartzen bada zenit angeluren neurketak zirkuko amabirjina kokapenitk eginak daudela". Gaur egungo altuerak Mount Arruoyerako 2888 metrokoa eta 2902 metrokoa Pene Blanquerako dira hurrenez hurren.

Tromouseko mendigune triangelaketa osagarriren eskema. Maurice Heïd. 1938.

Luchonés, Maupas Tontor inguruan.
Maupas mendia erreferentzia geodesiko garrantzitsua da Pirinioetan, izan ere frantziar eta espaniar triangeletan lehenengo mailako erpin bezala agertzen da. Bere gertutasunean hirumilako metrotik gorako bi kotak ikusi omen zituzten, baina azkenean ez ziren hiru mila metrotara iristen.

Remuñeko Forca 3000m.
Remuñeko Forca Henri Russellek sartu zuen hirumilako klubean. 1881ko CAF urtekarian Russellek artikulua argitaratu zuen eta esaten zuen: "Lehenengo mailako mendiak iaia 3000 metro dituena "Noski gutxi goraberako estimazioa zen pixka bat handitua; gaur egun kota horrek 2945 metro ditu

Mall Barrat edo Boum Oriental 3060m.
Bide luzeagoa izan zuen mendi horrek hirumilakoa kontu hartzean. 1920ko Soubiron gidan agertzen da hirumilako moduan Mall Barrat izenarekin eta ondorengo gida eta mapa berriz agertzen da. Dirudi akatsa datorrela. azaltzen den altueratik 1866ko Chales Packeren "Les Monts Maudits" mapan, non 3060 metroko altuera egozten dion Mall Barrati. Russellek bi tontorrak xehatzen ditu 3000 metroko Deuxième Boum esatean. Xehatze hori islatzen da mapa berantiarretan: 3010 metroko mendebaldeko Bouma eta 3060 metroko Ekialdekoa (1928ko Ramón de Semiren mapa CECek argitaratua, 1945ko Carte Ledormeuren 3.orrialdea..) nahiz eta garai hartarako benetako Mall Barrati ematen zitzaion 2970 metroko altuera. Era berean, aipatu behar da Port Bielh bat, 3060 metrokoa, Hachette argitaletxeak kaleratu zuela, baina ez da jakin Port Vielhi edo balizko Ekialdeko Boumari buruzko dela.


Cotiella.

Cotiella 3010m-3130m.
Cotiella, mendilerroko toki askotatik ikusgai, ez zitekeen zen erlazio honetatik kanpo geratu. 1825ean Coraboeufek 2910 metroko altuera ematen zion erpin frantziaretatik bere begi-lerrotan. Enrique Uriarte eta Manuel Quintanakaipatutako altuera baieztatu zuten. 1864an beren neurketa geodesikatan zehar tontorrera igo ziren. Igoera honetako susmoa izan zuen, baina orain dela gutxi arte ez jakina izan da.Hau hurrengo urtean, 1865ean, Henry Russell bera jarraitu zuen eta Cotiellari 3010 metroko altuera ematen dio. 1875 urtean CAFeren urtekarian Franz Schraderek esaten du Cotiellaren altuera 3130 metrokoa dela hau La Muniatik egindako berdinketaren bidez. Baina 1877 urtean tontorrera igo ondoren 3010 metroko altuera ematen dio. Cotiella hirumilakoen arteko ahalegin handia dagoela ematen du. Izan ere, 1888 eta 1911 urtean Instituto Geográfico eta Estadisticok argitaratutako Espainako Reseña Geografika eta Estadistica kopiatzen du disimulurik gabe Schraderek eman zuen altuera 1864 urteko kanpainan neurritako altuera alde batera utziz.

Cotiellako mendigunea, Salinaseko Puntatetik ikuspegia hartua. F.Schrader estudio baten Gillot metodoa jarraituz..1877ko CAFeren urtekaria. [google.books]

Suelza Punta 3000m.
Hementxe daukagu beste hirumilako bat Schraderek ere erantsi zuena. 1874ko CAFeren urtekarian aipatzen du Los Liboneseko 3000 m.tontorra Pinetako balkoitik egindako berdinketa. 1878an ezagutzen da bere izena, Suelza Punta 3000 metroko altuera mantentzen badu ere.


Montes Malditosetan.
Mendilerroko mendigunerik altuenak ere ditu zenbat tontor hirumilakoak kontuan hartu zirenak arrazoi hau dela eta erdietsi zituzten .

Estatatseko Erdi Tontorra 3000m.
Tontor honetarako lehenengo bisita eta altuera Henry Russeelli egotzi zaizkio. 1883ko CAFeren urtekarian Russellek kontatzen du 1883ko abuztuaren 31an egindako igoera Firmin Barrau eta Benasqueko gazte batekin batera. Schrader maparen arabera 3000 metro pixka bat gorako du. Ekialdera beste bi punta gehiago Eroueil Tontorrera (Araguells Tontor) iritsi baino lehen dagoenez Estateseko Erdi Punta izendatzen du Hauek altuagoak izanez gero 3000 metro gainditu behar zituzten. Gaur egungo altuera 2986 metrokoa da eta bere izena Cregüeñako Tontorra .

Pico Oriental de Estatatseko Ekialde Tontorra 3000m.
1902koan, Fontan de Négrin, d'Ussel, Bertrand Courrège eta Pierre Rauzyk, Russellen lekukoa hartzen dute eta erabakitzen dute "hirumilako honetara" lehenengo aldizko igoera lortzea. 1903ko urriaren punta honetara igotzen dira (1903ko CAF-eren urtekaria). Benetako altuera 2990 metrokoa eta L´Agullako Tontorra da.

Piedras Albaseko Tontorra 3010m.
Russeellek aipatutako beste tontor bat da Aragüells mendi tik hurbilena da. Gaur egun bere altuera 2993 metrokoa da. Piedras Albas edo Aragüellseko Tuca.

Estatatseko ertzaren tontor hauetako batzuk edo guztiak kartografia eta bibliografian denbora luzean zehar agertu dira hirumilakoak bezala .1934ko Mapa Topografiko Nazionala 180.orrialdean, 1945ko Leon Mauryren "Les Monts Maudits" mapa izenekoa; Alpina maparen lehenengo argitalpenetan: 1958ko "Alto valle del Ésera I-La Maladeta"; 1957 eta 1968ko Armengaud eta Jolisen Guía Posets-Maladeta ; 1976ko Cayetano Enríquez de Salamancaren liburuan "Por el Pirineo Aragonés" .


Montartoko mendilerroa.
Nogera-Ribagorzana ibaiako ekialdera, Arango harana hegoalderantz eta Beciberrietatik Montartora barne hartzen du eremua Montartoko mendilerro izenarekin ezagutzen da. Berandu exploratu baitzen hango altitudeak ez ziren batere argi.

Punta Lequeutre 3028m.
1900 urtean Punta Lequeutreko bidea jarraituz Fontan de Négrin Comoloformora igotzen da eta Punta Lequeutreri 3028 metroko altuera ematen dio.1903ko CECeren Butlleti 105.zenbakiduna aurki daiteke igoeraren kontaketa. Negrinek, Brulle eta Bazillacek bezala, erabakitzen du sarbide zailakoa dela Comoloformo mendiarena. Punta Lequeutre eta Punta Passeten arteko dagoen arrakalaren jaitsiera garai hartako oso arriskutsua zen. Gaur egun mendi honetako altuera 2965 metrokoa da.

Pic d'Abellanés edo sense nom 3000m.
1900eko txango beran Fontan de Négrin lehenengo aldiz igotzen da Punta Senyaladako ekialdera dagoen tontorrera Comoloformotik banatuta mendi lepo sakon batetik.3000 metroko altuera ematen dio eta aipatzen du mapetan izenik gabekoa agertzen bada ere inguruetan ezagutzen zaiola Pich d'Abellanés izenarekin. Egia da ez da lehenengo aldiz norbaitek igotzen du mendi hau; izan ere 1869an Russell tontor honetara igo zen Biciberrira igo zen ustetan .Kondeak Mendebaldeko Besiberri izena ematen dio 2980 metrotakoa altitudea hau egiazkoagoa izanik.


Aigües Tortes.
Aigües Tortes eta San Mauriciokoalderdi ikaragarrian mendi asko hirumila metrotik hurbil daude. Ez da harritzekoa egile batzuek hemen kokatu dituzte hirumilako batzuek izan ez zirenik

SerraderekoPala Alta 3001m.
1880ko urtean Franz Schraderek Comolos-Altes izenarekin ezagutarazten zuen Punta Altarera lehenengo igoera dela kausa. Fontan de Négrinek Lehenengo aldiz 3000 metroko altuera esleituko zion CECeren Butlleti 105 zenbakidunean. 1936ko Mapa Topografiko Nacionalaren 181. orrialdean Punta Alta izena eta 3001 metroko altuera agertzen da. 1971eko CECeren Pallars-Arán gidan de 1971, Agusti Jolis eta Maria Antonia Simók egindakoa, 3001 metroko eta Serradereko Pala Alta izenarekin jarraitzen da.Gaur egungo altuera 2983 metrokoa da

Colomerseko Tontor Haundia 3005m.
Schraderek 3005 metroko altuera barometriko ematen du. 1880ko abuztuaren 11n. Nahiz eta bere altuera bisual metodoa jarraituz 2926 metrokoa izan.

San Cristóbalgo Tontor 3170m.
1875eko CAFeren urtekarian Maurice Gourdonek tontor hau aipatzen du 1879ko uztailaren 30ean bere igoera egiten du.Arztain batzuek izena komentantzen diote. Hurrengo urteko CAFaren urtekarian Schraderek benetako izen eta altuera aipatuko ditu.2982 metroko Peguera Tontor da.

San Cristóbalgo Tontorra (Encantadosen mendilerroa) 1879ko CAFaren urtekaria Maurice Gourdon.. [google.books]

Ekialdeko Pirinioa
Ekialdeko Pirinioan ere agertu zen hirumilako bat, kasu honetan bere altuera inolako neurri tresna barik erabaki zen

Mont-Rouge 3000m.
Russellek Souvenirs d'un montagnard liburuan testigantza jasotzen du non kontatzen duen 1864 urtean Espainatik itzulera Couflens herriko aduanazainek atxilotzen dute 3000 metrodun Mont- Rougeko behealdean."

Honekin batera gehitu behar da Buyseren zerrendan agertzen diren tontor guztiak eta 1993 urtetik aurrera bere altuera gutxitu egin da Instituto Geogrfikoen direla eta.
Son:
Diente Royo: 3010 metrotatik a 2991 metrotara
Frondella Suroeste: 3001 metrotatik a 2989 metrotara
Arnales: 3006 metrotatik. a 2996 metrotara
Iparraldeko Erdi Besiberri : 3002 metrotatik a 2996 metrotara.
Hegoaldeko Erdi Besiberri : 3003 metrotatik 2995 metrotara.
Punta Célestin Passet: 3002 metrotatik 2998 metrotara.

FTer (Fidelek itzuli du)

Jacques Jolfreren hirumilako zerrenda(1980).

Jacques Jolfre (Toulouse,1937) espeologo eta piriniozale ezaguna da, liburu asko sortu du.

Kasu honetan aurreneko aldiz hirumilako zerrendarekin frantziar batek argitaratzen duena topo egiten dugu. Hegoaldean argitaratzen diren zerrendekin alderatuz, piriniozaletasun frantziarrak denbora luze itxoin behar izan du Prinioetako hirumilako zerrenda izan arte.Egia da, lehengo zerrenden berri izan dugu, baina inoiz ez dira kaleratu izan (Baudrimonten zerrenda). Hemen gai soziologikoa ikusten da, baliteke ipar komunitate mendizalearen artean Pirinioak bere osotasunean guztiz ezagunak izatea? edo inork ez du hain ondo ezagutzen Pirinioak gai honetan mahisua izateko?.

Dena dela, 1980ean JAcques Jolfrek bere zerrenda jakitera ematea erabakitzen du.CAFeko Pirinioetako ataletaren hiruhilabetako aldizkarian, 1980ko ekainaren Revue Pyrénéenne 10. seriean, 8 eta 9.orrialdean.

10 zenbakidun Revue Pyrénéennen azala.

Mendiek izaten dute izena zenbatzea erabakitzen du, nahita izengabekoak baztertzen ditu. Hauxe da hizpide bakarra zerrenda egiteko. 132 tontor zenbatzen ditu. Baina Jolfrek ekarpen bat egiten du, euren garrantziaren arabera tontorrak banatzen ditu lehenengoa egiten duena izanik. Argitzen du estimazio pertsonala dela eta inor ez diola inposatu nahi. Horrela benetazko tontorrak bereizten ditu, bere zerrendan izartxo batekin agertzen dira, gainerakoenak (40).Banaketa hori egitean Jolfrek esaten du teorian hizpidek argiak eta errezak aplikatzea irudi arren praktikan errealitate aztertzea buruhaustea dela.

Frantziako IGN edo Espaniako mapetatik lortzen ditu altuerak, edo Ollivieren eta Lerdomeuren gidetatik.

Beranduago Buyseren hirumilako taldean Jacques Jolfrek parte hartu zuen eta dudarik gabe bere ekarpena egin zion Buyseren zerrendari.

Hurumilakoarekiko lotura ez da hemen gelditzen; izan ere 1991an hirumilakoei buruzko liburua argitaratzen du, "Pyrénées 3000", liburu hori fotografikoa da batez ere. Hori bai Buysek egindako11aldeak agertzen dira baina tontor garrantzitsenak aipatuz ez du bere zerrenda bera jarraitzen.

Jarraian Jacques Jolfreren zerrenda osoa kopiatzen dugu. Oharrek zenbait puntu argitzen dute.

*		Pic d'Arollas				3051m		(1)
*		Pic Banderas				3021m		(2)
*		Pic Algas				3041m		(3)
		Pics d'Enfer :		Cime Ouest		3073m
*				Cime Centrale		3081m
				Cime Est		3076m
*		Pic Balaïtous				3144m
		Aiguille Cadier				3022m
*		Pics de Frondellas :		Oriental		3063m
				Central		3025m
				Occidental		3006m
		Tour Cadier				3049m
		Aiguille d'Ussel				3022m
*		Pic de la Grande Fache				3005m
*		Pic de Vignemale (Pique-Longue)				3298m
*		Piton Carré				3197m
*		Pointe Chausenque				3204m
*		Pic Petit Vignemale				3032m
*		Pic du Clot de la Hount				3289m
*		Pic Cerbillona				3247m
		Pic Central				3235m
*		Pic Montferrat				3219m
*		Pic Grand Tapou				3150m
		Pic du Milieu				3130m
*		Pics Gabiétous :		Occidental		3034m
				Oriental		3031m
*		Pic Taillon				3144m
*		Pic Casque de Marboré				3006m
*		Tour du Marboré				3009m
*		Pic de l'Epaule du Marboré				3073m
		Pics de la Cascade :		Occidental		3095m
				Central		3029m		(4)
				Pic Brulle		3106m
*				Oriental		3161m
*		Pic Marboré				3248m
		Pic Petit Astazou				3012m
*		Pic Grand Astazou				3071m
*		Pic Cylindre du Marboré				3325m
*		Pic Mont Perdu				3355m
*		Soum de Ramond				3260m
*		Pic Las Olas				3002m
*		Pic Louseras (ou Robinera)				3003m
*		Pic de la Munia				3133m
		Pic de la Petite Munia				3096m
*		Pic Serre Mourène				3090m
*		Pic Troumouse				3085m
		Pic Heid				3022m
*		Pic Néouvielle				3091m
*		Pic Ramougn				3011m
*		Pic des Trois Conseillers				3039m
*		Turon du Néouvielle				3035m
*		Pic Long				3192m
		Pic Maubic				3058m
*		Pic Bugarret (ou d'Estibère Bonne)				3031m
		Dent d'Estibère Mâle				3017m
*		Pic Badet (ou d'Estibère Mâle)				3160m
		Pic Maou				3074m
*		Pic Campbieil				3173m
*		Pic d'Estaragne				3006m
		Crête Carbounouse-Point culminant				3021m
*		Pic Batoua				3034m
*		Pic Lustou				3023m
*		Pic de l'Abeillé				3028m
		Pic Petit Bachimale				3061m
		Pointe Ledormeur				3120m
*		Pic Schrader (ou Grand Bachimale)				3176m
*		Punta del Sabre				3136m
*		Pics de Clarabide :				3020m
				Oriental		3010m
				Nord		3012m
*		Pic Saint-Saud				3043m		(5)
		Pic Camboué				3003m		(5)
		Pointe Lourde-Rocheblave				3104m
*		Pic Gourgs Blancs				3128m
*		Pic Belloc				3008m
*		Pic des Spijeoles				3066m
*		Pic Gourdon				3034m
*		Pic du Port d'Oo (Jean Arlaud)				3065m
*		Pic Seil de la Baquo				3103m
*		Pic Portillon d'Oo				3050m
*		Pic Perdiguère				3222m
*		Pointe Literole				3132m
		Pic Royo				3121m
*		Pic des Crabioules :		Oriental		3116m
				Occidental		3106m
*		Pic Lézat				3107m
*		Pic Quayrat				3060m
*		Pic Maupas				3109m
*		Pic de Boum				3006m
*		Pic Bécibéri Nord				3014m
*		Pic Bécibéri du Milieu				3003m
*		Pic Bécibéri Sud				3030m
*		Pic Comolo Forno				3033m
		Pic Célestin Passet				3002m
*		Punta Alta Comolo Pales				3014m
*		Pic d'Albe				3100m
*		Dent d'Albe				3114m
*		Pics Maladeta Occ.:		1er pic		3270m
				2e pic		3220m
				3e pic		3187m
*		Pic Le Bondidier				3150m
*		Pic Maladeta				3308m
		Pic Maudit				3350m		(6)
*		Pointe d'Astorg				3354m
*		Pic du Milieu				3345m
*		Pic Coroné				3310m
*		Pic Néthou				3404m
		Epaule du Néthou				3350m
		Aiguilles de Llosas :		Aig. Franqueville		3066m
				Aig. Tchihatcheft		3048m
				Aig. Argarot		3030m
*		Pic des Tempêtes				3310m
*		Pic Margalide				3260m
*		Pic Russell				3205m
*		Pic Erouel (ou Araguëlls)				3037m
*		Pic Piedras Albas ou Estatats Oriental				3000m		(7)
*		Pics Malibierne :		Oriental		3067m
				Occidental		3062m
*		Pic des Moulières				3010m
		Pic Los Gémélos				3160m
*		Pic Bardamina				3079m
*		Pic des Posets ou de Llardana				3375m
*		Pic Las Espadas ou Llardaneta				3332m
*		Pic des Pavots ou Tucon Royo				3121m
*		Pic des Tourets ou Forqueta				3007m
		Tucon de la Canal ou Diente de Llardana				3085m
*		Pic Eristé Nord ou Béraldi				3025m
*		Grand Pic d'Eristé ou de Baguenola				3053m
		Pic Eristé Méridional ou Baguenola Sud				3045m
*		Pic d'Estats				3143m
*		Pic Montcalm				3078m
*		Pic Sullo				3072m

(1) Garmo Negro da. Piriniozaletasun frantziarren artean oso arrunta da Panticosako bainuetxearen gainean dauden izen tontorrak nahastea.

(2) Algás da, aurreko puntuan aipatu den bezal gertatzen da. Kasu honetan akatsa Pico de La Banderatik dator. Izen hau Nazional Topografiko Mapak 1:50000,145. orrialdea, ematen du 1936 eta 1945 argitalpenetan.

(3) Argualas da. Kasu honetan bere gidetan berak emandako izena jarraitzen du.

(4) Nahasketa dirudi Urjausiko. Erdi Tontorra Brulle tontorra da.

(5) Saint-Saudeta Canbouéren arteko altuera aldaketa klasikoa. Akats Ledormeur gidatik dator edo1945eko bere mapetik,3.orria, non bi tontorren kokapena aldaturik dagoen. Era berean, 1980ko IGN frantziaren argitalpena "Carte de randonnées. 5-Luchon, Aure-Louron" 1:50.000 eskala non Pic Saint-Saud 2043 metroko altuera duena.

(6) Jacques Jolfrek adierazten du bi tontor oso gerturik daudenean, minutu gutxiagatik banatuta, bere ustez altuena nagusia da, adibide honetan Astorg Tontorra.betidanik hau toki problematikoa izan da, orografikoki Maldito Tontorra nagusia da, baina Erdiko Tontorrera doan ertza badago puntu altuagoa dena, Astorg Tontorra, ezta 10 metroko goragunearen araua aplikatuz konpotzen da arazoa. Bi aukera daude : Maldito Tontorraren benetako gaina Astorg Tontorra da edo biak mantendu garaiena Astor Tontorra eta garrantzitsuena Maldito Tontorra.

(7) Piedras Albas Tontorra, Aragüellsen auzokidea, urte askoan zehar kartografian agertu zen 3000 metro izanik. Leon Mauryren mapa-krokisean Estatas 4 zenbakidun Tontorra 1945eko Les Monts Maudits". Eta 1958ko Alpinako lehenengo argitalpenean "Alto valle del Ésera I - La Maladeta" 3000metroko altuera agertzen zen. Cregüeña lakuko hegoalderantz hainbat kota agertzen ziren, lehenengoan 1934 urtean eta bigarrena 1950rekoan, Nazional Topografikoa Mapa 50k, Benasque 180. orrian. Gaur egun bere altuera 2998 metrokoa da.

FTer. Fidelek itzuli du