MAMU HARRAPATZAILEAK: Pirinioetako hirumilakoen zerrenda zuzendua. (Zortzigarren berrikuspena) 2023ko Urria.

Pirinioetako hirumilakoen behin-behineko zerrenda eskaintzen dugu. Honetan, aurkitutako hamar metro gorako gorune dituzten kotak txertatzen dira. Bait Juan Buyseren katalogoaren hamar metro baino gutxiago dituzten kotak, bait gaurko neurketen arabera 3000 metro behetik kokatzen direnak zerrenda honetatik kendu egin dira eta beste atal batean gehitzen dira.

Buisek zerrenda osatu zuenetik altitudeak aldatu egin dira eta hiru zutabetan adierazten dira: - Buysek eman zuen altuera. - Aragoiko informazio-lurralde zerbitzuak (SITAR) emandakoa, edo Kataluniako instituto kartografikoak (ICC) emandakoa, lurraldearen arabera. -Frantziako Nazio-Institutu Geografikoak (IGN) emandakoa.

Kasu batzuetan erakunde batek ere ez du aipatu kotarako altuerarik ematen eta hau GPs gailuak ematen duena, lehenengo zutabean letra etzanaz agertuko da.

Mugan dauden kotetan altuerarako arazoa sortzen da Geografiko-Institutu bakoitzak altuera desberdinak ematen dizkienean. Horregatik erakunde batek hirumila metrotik behera eta besteek goitik, kota zerrendan mantentzen dugu.

Gorunerako zutabean adiezgarria diren baloreak aipatzen dira: gehitze berriak, zerrendatik at atera direnak.

Kota berriak ikasi eta hauek baldintzekin bete ahala, hementxe bertan eguneratuko zerrenda. Horregatik, oso garrntzitsua izango da izenburuan agertzen den data adi egotea.

1.ALDEA: BALAITUS - INFIERNO - ARGUALAS
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Balaitús (001)	3.144 m.	3.145 m.		3.144 m.
Costerillou Dorrea (01)	3.049 m.			3.049 m.
Usselgo Orratz (02)	3.022 m.			3.022 m.
Cadier Orratz (03)	3.022 m.	3.014,2 m.		3.022 m.
Iparraldeko Frondella (04)	3.062 m.			3.063 m.
Frondella (002)	3.071 m.	3.060,3 m.
Erdiko Frondella (05)	3.055 m.	3.043,5 m.
Facha Handia (004)	3.005 m.	3.000,3 m.		3.005 m.
Mendebaldeko Infernua (005)	3.073 m.	3.073,9 m.
Erdiko Infernua (006)	3.083 m.	3.082,6 m.
Ekialdeko Infernua (007)	3.076 m.	3.079,4 m.
Arnales Orratz	3.034 m.				13 m.
Arnales (008)	3.006 m.	3.001,4 m.
Pondiellos-ko Orratz (06)	3.011 m.	3.016,4 m.
Garmo Beltza (009)	3.051 m.	3.064 m.
Hegoekialdeko Algas (1010)	3.023 m.	3.013,4 m.			11,3 m.
Algas (010)	3.036 m.	3.033,8 m.
Argualas (011)	3.046 m.	3.042,5 m.
NAGUSIAK:	10
BIGARREN MAILAKOAK:	8
2.ALDEA: VIGNEMALE
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Pique Longue (012)	3.298 m.	3.295,9 m.		3.298 m.
Clot de la Hountengo Beheko Orratz (08)	3.043 m.
Clot de la Hountengo Goiko Orratz (09)	3.115 m.
Clot de la Hount (013)	3.289 m.	3.290,8 m.		3.289 m.
Cerbillona (014)	3.247 m.	3.247,5 m.		3.247 m.
Cerbillonako HMko Orratz (10)	3.051 m.	3.047,6 m.		3.051 m.
Central Tontorra (015)	3.235 m.	3.227,1 m.		3.235 m.
Montferrat (016)	3.219 m.	3.217,9 m.		3.219 m.
Tapouko Goiko Punta (11)	3.132 m.
Tapouko Beheko Punta (12)	3.124 m.
Tapou Handia (017)	3.150 m.	3.150,6 m.		3.150 m.
Pic du Milieu (018)	3.130 m.	3.127,6 m.		3.130 m.
Carré Pitoia (019)	3.197 m.			3.197 m.
Chausenqueko Punta (020)	3.204 m.			3.204 m.
Chausenqueko Bizkar (13)	3.154 m.			3.154 m.
Vignemale Txikia (021)	3.032 m.			3.032 m.
NAGUSIAK:	10
BIGARREN MAILAKOAK:	6
3.ALDEA: MONTE PERDIDO
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Mendebaldeko Gabietoa (022)	3.034 m.	3.034,9 m.
Ekialdeko Gabietoa (023)	3.031 m.	3.031,3 m.
Taillón (024)	3.144 m.	3.144,5 m.		3.144 m.
Kaskoa (025)	3.006 m.	3.010,9 m.		3.006 m.
Marboreko Dorrea (026)	3.009 m.	3.011,8 m.		3.009 m.
Marboreko Bizkarra (027)	3.073 m.	3.074,6 m.		3.073 m.
Mendebaldeko Urjauziren Tontorra (028)	3.095 m.	3.098,4 m.		3.095 m.
Pic Brulle (029)	3.106 m.	3.111 m.		3.106 m.
Ekialdeko Urjauziren Tontorra (030)	3.161 m.	3.161,7 m.		3.161 m.
Marboré (031)	3.248 m.	3.251,3 m.		3.248 m.
Mendebaldeko Astazu (032)	3.012 m.	3.013 m.		3.012 m.
Ekialdeko Astazu (033)	3.071 m.	3.071,1 m.		3.071 m.
Zilindro (034)	3.328 m.	3.324,7 m.		3.325 m.
Marboreko Tuqueta (1031)	3.093 m.	3.092,9 m.			12 m.
HMko Zilindroko Pitoia (14)	3.194 m.	3.193,5 m.
Monte Perdidoko Hatza (15)	3.188 m.	3.185 m.
Monte Perdidoko Hatz-Koskorra	3176 m.	3.174 m.		3.178 m.	15,2 m.
Monte Perdido (035)	3.355 m.	3.347,9 m.
Eskaileratako Punta (16)	3.027 m.	3.021,3 m.
Soum de Ramond-Añisclo (036)	3.254 m.	3.257,7 m.
IMko Baudrimont (037)	3.045 m.	3.048,1 m.
HEko Baudrimont (038)	3.026 m.	3.025,5 m.
Olaseko Punta (039)	3.002 m.	3.021,2 m.
NAGUSIAK:	18
BIGARREN MAILAKOAK:	5
4.ALDEA: LA MUNIA
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Heid (040)	3.022 m.			3.022 m.
Troumouse (041)	3.085 m.	3.083,5 m.		3.085 m.
Sierra Morena (042)	3.090 m.	3.088,1 m.		3.090 m.
Munia Txikia (18)	3.096 m.	3.094,2 m.		3.096 m.
Munia (043)	3.133 m.	3.128,7 m.		3.133 m.
Robiñera (044)	3.003 m.	3.000,1 m.
NAGUSIAK:	5
BIGARREN MAILAKOAK:	1
5.ALDEA: NEOUVIELLE - PIC LONG
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Néouvielle (045)	3.091 m.			3.091 m.
Ramougn (046)	3.011 m.			3.011 m.
Trois Conseillers (047)	3.039 m.			3.039 m.
Lehenengo Kontseilari	3.035 m.				14 m.
Turon de Néouvielle (048)	3.035 m.			3.035 m.
Reboul-Vidaleko Punta (19)	3.007 m.
Ieko Crabounouse (1045)	3.016 m.			3.016 m.	11 m.
Pale Crabounouse (049)	3.021 m.			3.021 m.
Bugarret (050)	3.031 m.			3.031 m.
Dent d'Estibère Male (051)	3.017 m.			3.017 m.
Tourrat Orratza (20)	3.014 m.
Maubic (21)	3.058 m.			3.058 m.
Pic Long (052)	3.192 m.			3.192 m.
Badet Orratza (22)	3.135 m.
Badet (053)	3.160 m.			3.160 m.
Maou (054)	3.074 m.			3.074 m.
Campbieil (055)	3.173 m.			3.173 m.
HHMko Campbieil,Lentilla (1049)	3.157 m.			3.157 m.	14 m.
Estaragne (056)	3.006 m.			3.006 m.
NAGUSIAK:	12
BIGARREN MAILAKOAK:	7
6.ALDEA: CULFREDA - BACHIMALA
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Lustou (057)	3.023 m.			3.023 m.
IEko Culfreda (23)	3.032 m.	3.029,4 m.
ErdikoCulfreda (24)	3.028 m.	3.026,4 m.
Culfreda (058)	3.034 m.	3.028,7 m.		3.034 m.
Puerto de la Pezeko Tontor (059)	3.018 m.	3.008,5 m.		3.018 m.
Pezeko Tontor (060)	3.024 m.
Abeillé (061)	3.029 m.	3.019,7 m.		3.029 m.
Marcos Feliu Tontor (062)	3.057 m.	3.044 m.
Bachimala Txikia (25)	3.061 m.	3.047,1 m.		3.061 m.
Ibongo Punta (26)	3.100 m.	3.093 m.
Ledormeureko Punta (063)	3.120 m.	3.103,7 m.
Schrader Tontor (064)	3.177 m.	3.175,7 m.		3.174 m.
Sabreko Punta (065)	3.136 m.	3.139 m.		3.136 m.
NAGUSIAK:	9
BIGARREN MAILAKOAK:	4
7.ALDEA: POSETS - ERISTE
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Veteranos (066)	3.125 m.	3.130,9 m.
Los Gemelos (067)	3.160 m.	3.171,6 m.
Posets Tontor (068)	3.375 m.	3.368,3 m.
Pauleko Behe Tontor (27)	3.073 m.	3.077,8 m.
Pauleko Tontor (069)	3.078 m.	3.081,1 m.
Bardamina (070)	3.079 m.	3.070,6 m.
Llardanako Hortza (071)	3.085 m.	3.089,5 m.
Tuqueta Roya (28)	3.273 m.	3.268,7 m.
Tuca de Llardaneta (072)	3.311 m.	3.294,9 m.
Las Espadas (073)	3.332 m.	3.327 m.
Tuca Forao de la Neu (29)	3.080 m.	3.075 m.
Pavots (074)	3.121 m.	3.123,1 m.
Forqueta (075)	3.007 m.	3.011,3 m.
HEko Forqueta (31)	3.004 m.	3.007,4 m.
Beraldi (076)	3.025 m.	3.031,8 m.
Eristeko Tontor Handia (077)	3.053 m.	3.055,9 m.
Hko Eriste (078)	3.045 m.	3.041 m.
NAGUSIAK:	13
BIGARREN MAILAKOAK:	4
8.ALDEA: CLARABIDE - PERDIGUERO - BOUM
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		IGN	PROM.
Clarabideko Tontor (079)	3.020 m.	3.013,7 m.		3.020 m.
Gíaseko Tontor (080)	3.011 m.	3.008,4 m.
Beheko Gias Muturra	3.000,59 m				13,47 m (Sostremetries)
Ekialdeko Clarabide (33)	3.012 m.	3.012,7 m.		3.012 m.
Saint-Saud Tontor (081)	3.003 m.			3.003 m.
Camboué Tontor (082)	3.043 m.	3.034,2 m.		3.043 m.
Lourde-Rocheblave Punta (34)	3.104 m.	3.099,9 m.
Armengaud Dorre (35)	3.114 m.	3.110,4 m.
Gourgs-Blancseko Tontor (083)	3.129 m.	3.123,7 m.		3.129 m.
Jean Arlaud Tontor (084)	3.065 m.	3.054,3 m.
Belloc Tontor (085)	3.008 m.			3.008 m.
Erdiko Belloc (36)	3.006 m.
Hegoaldeko Belloc (37)	3.007 m.
Espijeoles (086)	3.065 m.			3.065 m.
Gourdon Tontor (087)	3.034 m.			3.034 m.
Mendebaldeko Cap Dera Baquo (39)	3.097 m.	3.091 m.		3.097 m.
Ekialdeko Cap Dera Baquo (40)	3.103 m.	3.093,3 m.		3.103 m.
Seil Dera Baquo (088)	3.110 m.	3.101,4 m.		3.110 m.
Oôko Portillon Tontor (089)	3.050 m.	3.039,8 m.		3.050 m.
Perdiguero (090)	3.222 m.	3.221 m.		3.222 m.
Perdigueroko Mendebalde Mugarri (42)	3.176 m.	3.169,7 m.
Quayrat Handia(091)	3.060 m.			3.060 m.
Lézat Tontor (092)	3.107 m.			3.107 m.
Lézateko Goiko Orratza (44)	3.069 m.
Lézateko IM Erdiko Orratz (45)	3.058 m.
Lézateko HE Erdiko Orratz (46)	3.037 m.
Lézateko Behe Orratz (47)	3.023 m.
Lacq Punta (48)	3.010 m.
Mamy Punta (49)	3.048 m.
Mendebaldeko Crabioules (093)	3.106 m.	3.099,5 m.
Ekialdeko Crabioules (094)	3.116 m.	3.098,6 m.		3.116 m.
Lliterolako Punta (095)	3.132 m.	3.125,2 m.		3.132 m.
Royo Tontor (096)	3.121 m.	3.114,3 m.		3.121 m.
Lliterolako Tuca (51)	3.095 m.	3.087,2 m.
Jean Garnier Orratz (52)	3.025 m.
Remuñeko Tusse (53)	3.041 m.	3.032,3 m.		3.041 m.
Rabadá Tontor(54)	3.045 m.	3.029 m.		3.045 m.
Navarro Tontor (55)	3.043 m.	3.029,7 m.		3.043 m.
Maupaseko Tontor (097)	3.109 m.	3.104,1 m.		3.109 m.
Boumeko Tontor (098)	3.006 m.	2.997,8 m.		3.006 m.
NAGUSIAK:	20
BIGARREN MAILAKOAK:	20
9.ALDEA: MALADETA - ANETO
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		ICC	PROM.
Albako Gendarmea (56)	3.054 m.
Albako Tontor (099)	3.118 m.	3.114,1 m.
Albako Ekialde Ebakortza (1078)	3.087 m.				14,1 m.
Albako Hortz (100)	3.136 m.	3.126,3 m.
Albako Hagin (57)	3.118 m.	3.118,2 m.
Delmás Punta(58)	3.170 m.	3.165,8 m.
Mir Tontor (101)	3.185 m.	3.189,2 m.
Sayó Tontor (102)	3.220 m.	3.219,2 m.
Le Bondidier Tontor (103)	3.185 m.	3.155,1 m.
Le Bondidierko Aurre N. Tontor (1081)	3.149 m.	3.153,9 m.			12 m.
Cordier Tontor (104)	3.254 m.	3.270,8 m.
Errimaiako Lepo Tontor (59)	3.265 m.	3.263 m.
Maladetako Aurre NE. Tontor (1091)	3.235 m.	3.235 m.			11 m.
Maladeta (105)	3.308 m.	3.313,5m.
Abadías Tontor (60)	3.279 m.	3.278 m.
Abadías SO. Orratz	3.085 m.				22 m.
Maldito Tontor(106)	3.350 m.	3.354 m.
Haurillón Orratz (62)	3.075 m.	3.069,3 m.
Cregüeña Orratz(63)	3.043 m.	3.045,4 m.
Juncadella Orratz(64)	3.021 m.	3.024 m.
Aragüellseko Tontor (107)	3.037 m.	3.033,7 m.
D'Astorg Punta (108)	3.355 m.	3.355,6 m.
Erdiko Tontor (109)	3.346 m.	3.350,7 m.
Coronas Tontor (110)	3.293 m.	3.296,9 m.
Coronaseko Lepo Tuca (65)	3.286 m.	3.282,1 m.
Coronaseko Lepo Orratz		3.228,3 m.			13 m.
Oliveras-Arenas Punta (66)	3.298 m.	3.305,7 m.
Aneto (111)	3.404 m.	3.403,3 m.
Daviu Orratz (67)	3.350 m.	3.363,6 m.
Llosaseko Goi Arrakalaren Punta (1102)	3.085 m.	3.082,6 m.			28 m.
Franqueville Orratz (69)	3.065 m.	3.066 m.
Tchihatcheff Orratz (70)	3.052 m.	3.047,9 m.
Argarot Orratz (71)	3.035 m.	3.036,7 m.
KegoaldekoArgarot (1101)	3.030 m.	3.032,5 m.			14 m.
Anetoko Bizkar (112)	3.350 m.	3.347,5 m.
Tempestades Arroil Punta (72)	3.274 m.
Tempestadeseko Tontor (113)	3.290 m.	3.285,6 m.
Forca Estasen (73)	3.028 m.
Salenqueseko Dorre-Gendarme (74)	3.111 m.
Salenqueseko Lehenego Irtengune (75)	3.127 m.
Salenqueseko Bigarren Irtengune (76)	3.148 m.
Margalide Tontor(114)	3.241 m.	3.255,4 m.
Russell Arroil Punta (77)	3.192 m.	3.197,7 m.
Russell Tontor (115)	3.207 m.	3.206,4 m.
HEko Russell (78)3.205 m.	3.206,7 m.
Russell Hego Orratz(79)	3.146 m.
Ekialdeko Russell Punta (80)	3.034 m.	3.051,5 m.
Russelleko HM Orratz (81)	3.029 m.	3.034 m.
Culebreseko Tuca (116)	3.062 m.	3.054 m.
Vallhivernako Tontor (117)	3.067 m.	3.059,5 m.
Mullereseko Tontor (118)	3.010 m.	3.009,6 m.		3.011,8 m.
NAGUSIAK:	20
BIGARREN MAILAKOAK:	31
10.ALDEA: BESIBERRI
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	ICC		IGN	PROM.
Iparraldeko Besiberri (119)	3.014 m.	3.009,3 m.
Hegoaldeko Besiberri (122)	3.030 m.	3.023,4 m.
Malavesinako Iparraldeko Orratz (1111)	3.010 m.	3.009,9 m.			14 m.
Comaloforno (123)	3.033 m.	3.029,2 m.
Alta Punta(125)	3.014 m.	3.014,1 m.
NAGUSIAK:	4
BIGARREN MAILAKOAK:	1
11ALDEA : ESTATS
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	ICC		IGN	PROM.
Sotlloko Aurre-Ipar tontor	3.058 m.	3.058,2 m.			11,8 m.
Sotlloko Tontor (126)	3.072 m.	3.072,7 m.		3.072 m.
Montcalm (127)	3.077 m.	3.078,3 m.		3.077 m.
Verdaguer Tontor (128)	3.131 m.	3.129,4 m.		3.131 m.
Pica d'Estats (129)	3.143 m.	3.143,1 m.		3.143 m.
Cap de coma de Riufred(1117)	3.040 m.	3.040,3 m.			10,7 m.
Gabarró Punta (82)	3.115 m.	3.110,0 m.		3.115 m.
Canalbonako Rodó (83)	3.004 m.	3.004,3 m.		3.004 m.
NAGUSIAK:	4
BIGARREN MAILAKOAK:	4
OSOA
NAGUSIAK:	125
BIGARREN MAILAKOAK:	91
TONTOR DESKATALOGATUAK
	ALTUERA	ALTUERA		ALTUERA
IZENA	BUYSE	SITAR		ICC	PROM.
HM Frondella (003)	2.999,00 m.	2.992,2 m.			(Sostremetries)
Iparraldeko Algas (07)	3.032 m.	3.023,5 m.			7,5 m.
Esparetseko Bizkar (17)	3.077 m.	3.078,3 m.			8,7 m.
Royo Hortz (30)	3.010 m.	2.991,1 m.			9,16 m.
Mendebalde Clarabideko Tontor (32)	3.007,44 m.				9,12 m (Sostremetries)
Portillongo Tontor Txikia (41)	2.998,66 m.			3.000 m.	(Sostremetries)
Audoubert Tontor (38)	3.045 m.	3.037,8 m.			8,4 m.
Perdigueroko ekialde-Mugarria (43)	3.170 m.	3.163,9 m.		3.170 m.	7 m.
Lliterolako Orratz (50)	3.028 m.				6 m.
Schmidt-Endell Gendarme (61)	3.335 m.				5 m.
Escudier Orratz (68)	3.315 m.	3.341,6m.			8,1 m.
Ipar Erdiko Besiberri-Simó (120)	3.002 m.			2.995,9 m.
Hego Erdiko Besiberri-Jolis (121)	3.003 m.			2.995,2 m.
Célestin Passet Punta (124)	2.998,49 m.			2.997,6 m.	(Sostremetries)

FTer.Fidelek itzuli du

ARNALES TONTORRA

Arnales tontorraren punta bikoitza (gailur nagusia eta hegoaldeko gailurra) beti izan da mendi diskretua, Infernuko Mendien familiako kidea da eta, agian, bere hiru anaia zaharrenen hurbileko presentziak hertsatuta egon dela dirudi. Pirinioetako bibliografiako lehen pinitoak berantiarrak dira, XX. mendea ondo sartua, 1922an, 329. zenbakiko CECren Buletinean. 1921eko uztailaren 16an, Lluis Estasenek eta Carles Feliuk Infernuko Mendietara Bachimañako iboietatik egindako ibilbidean egin zuen debuta figurante gisa. Zorte hobea izango zuen norbaitek Infernuko Tontorretatik Estasenen hitzei erreparatu izan balie: "Iparraldeko harresiaren oinean bi glaziarrak ikusten dira, pitzadura batzuekin, eta hegalean behera Bachimañako lakuak, Bramatueroko bizilagunekin; tontor garaienetik ez oso urrun eta arrakala sakon batek bereizten duela, beste gailur garai bat dago, 3.000 metrotik ere pasatzen dena, eta haren izena ezin izan dut jakin. Bertatik abiatzen da Arualetara eta Algaseko tontorrera jaisten den gailurra.

Eta mendizaletasunari dagokionez, 1968an 3006m-ko Arnales tontorra agertu zen, hegoaldeko 3001m-ko gailurrarekin batera, Ollivier Vignemale-Monte Perdido gidaren krokis batean. 1972an, Javi Malok bere "C-7 Piedrafita-Panticosa" kordalen mapan irudikatzen du, baina gaur egun Pondielloseko tontorra esaten diogun lekuan duen posizioa adierazten du. 1973an bere izenarekin agertzen da, Arnales, Salvador Moralesen hiru milako zerrendan, Boletín de Montañeros de Aragón, II nº22 delakoan. Horren ondorioz, 80ko hamarkadatik aurrera mendizaleen kontakizunetan agertzen hasi zen. Luis Alejosek 1986an deskribatu zituen bere gailurrerako ibilbide pare bat, "Rutas Pyrenaica" koadernotxoetan.

Baina mendizaleek ez ikusiarena egiten ziotenak ez du esan nahi erabat ezezaguna zenik. 1928tik mugarri garrantzitsua da Espainiako kartografian. Hain zuzen ere, Sallent de Gállego eta Panticosa udalerrien arteko mugak ezagutzeko eragiketaren aktan kontatzen denez, Los Arnales tontorra lerro horretako 4. mugarria da: "Laugarren mugarria: forma irregularreko haitz batek osatzen du, metro bateko altuera, bi metroko zabalera eta bi metroko luzera dituena; Pico de los Arnales izeneko lekuan dago, harkaitz- eta elur-lurretan, Sallent eta Panticosako bizilagunen jabetasuna". 1928ko urriaren 4an egindako operazioa. Panticosa eta Sallent udaletako ordezkariek hartu zuten parte: Luciano Urieta, Mauricio Arrudi, Antonio Pueyo eta Manuel Arruebo, eta Adolfo de la Rosa Estatu Nagusiko kapitaina. Amaiera-lerro hori 1982ra arte egon zen indarrean, Lanuzako udalerria Sallent de Gállegon sartu eta linea osoa berregin zen arte.

Beharbada, 1928ko mugaketaren aktetan agertze horrek gure gailurraren agerpen goiztiarra ekarri zuen Espainiako kartografian. Mapa Topografiko Nazionalaren 145 Sallent orriaren lehen edizioan, 1936an, 3006 metroko kota bat eta izen bat agertzen dira: Picos de Pondiellos. 1963an, bigarren edizioan, izen bera eta 3002m-ko kota. 2000. urtean 1:25000 eskalako maparen lehen edizioan, 145-II Sallent de Gállego orriak Pico Arnales toponimoa adierazten du 3002m-rekin. MTN25 jaialdiaren bigarren edizioan, 2008an, zertxobait gehiago murriztu da, 2996m-tan geratuz. Pondiellosen izen hori erabili zuen bere lehen gutunetan Feliu Izardek, Pondiellos 3001 eta Pondiellos N. 3006n, 1985eko hiru milako lehen zerrendan. Izan ere, Arnales tontorrarekin batera, Hego Arnales tontorraren bigarren mailako gailurra ere agertu da denboran zehar egin diren hiru milako zerrendetako batzuetan. Bestalde, Alpina argataletxearen mapa txangozaleetan, 1979an Panticosa-Formigal gidaren lehen edizioaz geroztik ageri da.

Toponimiari dagokionez, Robert Aymardek hauxe dio 1989ko "Toponymie des 'Trois Mille" lanean: "Badirudi toponimo hori aragoitarra" arnal "dela, harkaiztarra (Kuhn), gailur konikoetarako erabiltzen den irudia, edo Arualasen balizko mutazio bat posible izatea, iboiak eta tontor azpiko saroiek bi izenak erabiltzen dituzte. Oharra: Argualas, Arolas, Arnales eta Algas toponimoek eragina izan dute haien artean ".

2005ean, David Atelak zalantzan jarri zuen 3000m-ko altuerara iritsiko ote zen. Eta ikusten dugunez, 2009tik aurrera Arnales hirumilako zerrendatik atera zela zirudien, Espainiako IGNk eta ondoren Sistema de Información Territorial de Aragónek (SITAR) altitudea murriztu zutelako. Horregatik, 3000m-tik beherako altitude ofiziala gure zerrendatik kendu dugu. Baina, mundu honetan ezer ez da behin betikoa, 2022ko otsailean, Enrique López Mondragonen ikerketa bat agertu zen "travesiapirenaica" webgunean, non zalantzan jartzen zen argudio sendoekin Institutu Geografikoek Arnalesi emandako kota. Aldi berean, 2022ko udan, mendizaleak ziren topografo profesionalen talde katalan batek, 2020an "Sostremetries" izeneko talde bat osatu zutenak Katalunian tontorren neurketa batzuk eginez, Enrique Lópezen ondorio berera iritsi ziren. "Sostremetries" eko kideek erabaki zuten zalantzak argitzeko modu bakarra Arnales mendiaren gailurrean neurketa bat egitea zela. Horren emaitza da gure blogeko sarrera honen arrazoia.

2022ko urrian "Sostremetries" ekin harremanetan jarri ginen eta egindako elkarrizketetatik gure ezagutzak batzeko ideia sortu zen. Ondorio horietarako, etorkizunean, "Cazafantasmas" direlakoetatik haiekin elkarlanean arituko gara, haien altitudeari buruzko zalantzak dituzten puntu batzuk argitzeko, ahal bada. Kontuan izan behar da "Sostremetries" -ek erabiltzen duen neurketa altimetrikoaren prozedura gaur egun erabilgarri dauden tresnekin erabil daitekeen zehatzena dela, eta horixe da gaur egun lan geodesikoak egiten diren modua. Horregatik, azaroan, Andreu Alvarruizek ohar batzuk helarazi zizkigun "Sostremetries" en arrazoiei eta lan egiteko moduari buruz, eta, zehazki, 2022ko uztailaren 31n Arnales mendian egindako neurketari buruz. Jarraian osorik erreproduzituko ditugun oharrak.

---

"
TALDEA
Sostremetries topografiako bost ingeniari teknikoko taldea da, bere esperientzia profesionala eta tresna topografikoak, erabiltzen ditu bere aisialdian zehar nolabaiteko eztabaida sortzen duten gailurren altuera zehazteko, batez ere hiru mila inguru metrotako altitudea dutenak.

"
ARRAZOIA
Arnales tontorraren kasua bereziki eztabaidagarria da. Kontsultatutako iturriaren arabera, 2996 m eta 3006 m arteko altuera du.

Geografia Institutu Nazionalak (IGN) egindako Mapa Topografiko Nazionala (MTN) XX. mendean zehar mapa gehienetarako erreferentzia-iturri nagusietako bat txangozalea mapak, gidak, liburuak eta Pirinioetako hiru milako zerrendak. 1936ko lehen edizioan, Arnales 3006 metroko altitudearekin agertzen zen, baina ondorengo edizioetan altitude ofiziala aldaketak jasaten. 1963an, MTN berak 3002 metrora eguneratu zuen balioa, eta 2009an jaitsi egin zuen 2996 m, azken edizioetan mantentzen dena, Base Topografiko Nazionala eskalan barne 1: 25.000 (BTN25). Arnales tontorrak "10 metro" galdu ditu mende bat baino gutxiagoan erabilitako tekniketan aurrerapen teknologikoak, GNSS posizionamenduaren aroaren hasiera, doitasun handiko berdintze-kanpaina, Sare Geodesiko Nazionalaren doikuntza eta hegaldiak bereizmen handiagoko fotogrametrikoak.

Aldi berean, Aragoiko Geografia Institutuak (IGEAR) duela urte gutxi arte bere Aragoiko mapa topografikoan, 1:5.000 eskalan (MTA5), eremu honetako kartografia zehatzagoa. Baina duela gutxi balioa 3000.00 m-ra eguneratu zuen, zifra susmagarriro biribila. Kartografia-eskala honetarako kalkulatzen da behar bezala definitutako puntuek 1.5 m-ko zehaztasuna dute, eta argi dago ez dela nahikoa Gailurra 3.000 m-tik gorakoa dela bermatzea. Gainera, mapa berean Hegoaldeko gailurra sei sestra-kurbek bereizten dute, baina 3000.00 m. Akats hori, ziurrenik, etiketatze-arazo baten ondorio izango da, baina tontor nagusiaren altitudearen fidagarritasuna zalantzan jarri ondoren.

2009az geroztik, IGNk koordinatutako PNOA-LIDAR proiektuak herritarren eskura jartzen du Puntu-hodeia, aire-garraioko LiDAR sentsore baten bidez lortua. Infernuetako mendigunean, lehen estaldurako puntu-hodeiak 0,5 puntu/m2-ko batez besteko dentsitatea du. eta 15 cm-ko kota-zehaztasun teorikoa gainazal lauen gainean, 2 m-ko erradioan. Gailurraren inguruan, 3.000 metrotik gorako lau puntu erregistratu dira, altuena izanik. horietatik 3000.42 m. Tontorrean dagoen erliebe malkartsua kontuan hartuta, 15 cm teorikoak baino askoz okerragoa izango da. Gainera, ez dago bermerik puntu horiek ez harri mugarriren baten gainean edo lur nahasian errebotatu izana.

[2022ko abenduko eranskina]. Sostremetriesek neurketa egin eta hilabete gutxira, IGNk Aragoiko pirinioetako bigarren LiDAR estalduraren datuak argitaratu zituen. Hodeiaren puntuak 40 puntu baino gehiago izango ditu 3000 m-tik gora 4 m inguruko erradioan. gailurretik, altuenetik, 3001.52 m, puntutik metro erdi ipar-mendebaldera. gailurra. Lehen estaldura bigarrenarekin alderatzean, honako sistematismo hau ikusten da: +0.81 m, gutxi gorabehera, tontorrean zentratutako 10x10 m-ko eremu karratu batean.

"
PROPOSAMENA
2022ko uztailaren amaieran, Sostremetriesek eztabaida neurketa topografikoa in situ baten bidez konpontzea erabaki zuen , kotari zehaztasun handiagoa emanez eta tokian bertan puntua gorago zehaztuz. Proposamena da tontorreko elementu natural eta egonkorraren altitude ortometrikoa zehazten da , GNSS hartzaile profesional baten bidez. Altitudea Espainiako Erreferentzia Sistema Bertikalaren arabera kalkulatzen da. Doitasun handiko nibelazioa (REDNAP). Zehazki, EGM08- geoide eredua aplikatzen da REDNAP, munduko EGM2008 eredu grabimetrikoa eramandako REDNAPera egokitzea 2009an egin zuen IGNk.

"
TRESNERIA Lan hori egiteko, Sostremetries enpresak honako tresna topografiko hauek erabili ditu:
• Satelite bidezko Nabigazio Globaleko Sistemaren hartzailea (GNSS) Trimble R6:
o Konstelazio bikoitza: GPS eta GLONASS
o frekuentzia bikoitza 72 kanalekin (L1 eta L2)
o Barne-zehaztapenak fabrikatzailearen arabera (jasotze estatikoak):
Horizontala: 5 mm + 0.5 ppm RMS
Bertikala: 5 mm + 1 ppm RMS

• Maila optikoa Leica NA720:
o Gehikuntzak: 20x
o Nibelazio-miraren bereizmena: 1 mm
o Fabrikatzailearen arabera, 30 m-ko distantziara dauden ikusmenen zehaztasuna: 1.5 mm

"
BEHAKETA
Lehenengo urratsa gailurreko elementu natural eta egonkorraren punturik altuena zehaztea da. Lursail desegina baztertu egiten da, baita elementu artifizialak ere, hala nola harrien mugarriak, udal-mugarteko mugarriak, gurutzeak, monumentuak, hormigoizko plataformak eta erpin geodesikoak ere bai.

Punturik altuena maila optiko baten bidez zehazten da. hau da, bisualak plano horizontal batean proiektatzen dituen tresna, eta irakurketen desberdintasunagatik, bi punturen arteko desnibela milimetro gutxiko doitasunez neurtzea. Nibel tripode honen gainean kokatzen da, konparatu beharreko elementuen artean gutxi goraberako erdi bidean eta beti nibelatu beharreko puntuen gainetik. Gailurra izango da mailak definitutako plano horizontala. harekiko desnibelik txikiena duen elementua.

Azkenik, GNSS hartzailea punturik altuenean kokatzen da, altuera finko ezaguna zuin laguntzari esker eta maila esferikoa. Behin jarriz gero , behaketa estatiko bat egiten da 30 minututan zehar erregistratuz (L1 eta L2 bandak).GPS eta GLONASS konstelazioetatik datozenak, ondoren kalkulu bat egingo da.

"
PROZESU ONDOKOA
Behaketetan oinarritutako koordenatu geodesikoak honela kalkulatu dira: RTKLIB programaren bidez eta GNSS teknika diferentziala (DGNSS) erabiliz, estatikoa eta hurbilen dauden estazio iraunkorrei dagokienez. Zehazki, oinarri-lerroak kalkulatu dira Aragoiko Geodesia Aktiboko Sareko (ARAGEA) SABIarekiko (31 km); JACA (45 km) eta BLGU (49 km), GNSS Erreferentzia Estazioen Sare Geodesiko Nazionalekoak (ERGNSS); eta Nafarroako Geodesia Aktiboko Sareko (RGAN) RONL (57 km). Goratzeko maskara hau aplikatu da: 15 graduko igoera, bai gailurrera begira, bai estazio erreferentziara. Anbiguotasunak behar bezala finkatu ditu oinarri-lerro guztietarako. Maila lau estazioetatik kalkulatutako koordenatuen arteko desadostasunak 3 zm ingurukoak dira planimetria eta 6 zm kotan. Amaierako koordenatu geodesikoak kalkulatzeko, estazio bakoitzetik kalkulatutako bataz besteko koordenatuak.

Azken urratsa geoidearen uhina aplikatzea da. Uhinaren zenbatespena EGM08-REDNAP geoide ereduaren gaineko interpolazio bilinealaren bidez lortzen du gailurreko koordenatuetan . Geoidearen eta elipsoidearen azalerako normalak kota ortometrikoa zuzenean lortzen da kota hori kenduz. ondulazioa kota elipsoidalean.
• ETRS89 kota elipsoidala: 3054.95 m
• Geoidearen uhina (EGM08-REDNAP): +53.58 m
• Kota ortometrikoa: 3001.37 m

"
EMAITZA
Sostremetries taldeak egindako neurketaren arabera, Arnales tontorraren altitude ortometrikoa 3001.37 m-koa da, eta 7 cm-ko zehaztasuna (1) du gutxi gorabehera.

(1) Lanbide-esperientzian oinarritutako gutxi gorabeherako zehaztasuna "

Ohar : Sostremetries taldeak Miquel Soro geografoaren aholkularitza izan du, alpinista handia, meteorologiako gurua, mendiko kartografia egiten duen aditua, neurketako profesionala eta sare geodesikoen doikuntzari buruzko hainbat ikerketa artikuluren egilekidea. Oriol Boixareurekin batera, Sostremetries taldeko beste kide bat dena, Kataluniako sare geodesikoak behatzeko eta doitzeko hainbat kanpainatan parte hartu zuten, besteak beste, CATNET eta REGENTE markoen arteko loturan, eta hainbat orduko behaketak egin zituzten erpin bakoitzean. Miquelek hasieratik gidatu zuen taldea Arnalesi buruzko ikerketan, eta Rosa María Boschekin harremanetan jarri zen albistearen lehen argitalpena lortzeko "La Vanguardia" egunkarian. Azkenean, Mamu-harrapatzaileak taldearekin jarri zituen harremanetan.

---

Ohar horren emaitza berehala argitaratu zen zenbait hedabidetan, eta [aurkezpen ofiziala] egin zen 2022ko azaroaren 4an, "Vic 2022ko Fira de la Muntanya" delakoan.

Com MESURAR un cim amb PRECISIÓ? Els topògrafs de Sostremetries, a la Fira del Llibre de Muntanya

Horregatik guztiagatik, gure 3.000 metrotik gorako koten zerrenda eguneratzen dugu, Arnales Tontorra berriro bertan jasotzeko, oraingo honetan haren kota, behin betiko, 3000m-tik gorakoa dela ziurtatuta. Oraingo honetan ere egiaztatu da, ikusmen optikoen bidez, Hego Arnales mendiaren bigarren mailako gailurra ez dela 3000m-ra iristen.


Erreferentziak
-ESTASEN, Lluis. "Del Balaïtous a les Tres Sorores (Mont Perdut) (Excursions per les valls de Tena, Gavarnie i Broto) (Acabament)". En: Butlleti del CEC, nº 329, jun-1922.
-"Trabajos Topográficos: Acta de la operación practicada para reconocer la línea de término y señalar los mojones comunes a los términos de Sallent de Gállego y Panticosa". Instituto Geográfico y Catastral, Acta_1928_055548, 4 octubre 1928.
-AYMARD, Robert. Toponymie des "Trois Mille". Uzos, 1989.
-Hoja 145 Sallent. Mapa Topográfico Nacional 1:50000, Instituto Geográfico, 1a edición 1936.
-Hoja 145 Sallent. Mapa Topográfico Nacional 1:50000, Instituto Geográfico y Catastral, 2a edición 1963.
-Hoja 145-II Sallent de Gállego. Mapa Topográfico Nacional de España 1:25000, Instituto Geográfico Nacional, 1ª edición 2000.
-Hoja 145-II Sallent de Gállego. Mapa Topográfico Nacional de España 1:25000, Instituto Geográfico Nacional, 2ª edición 2008.
-OLLIVIER, Robert. Vignemale Monte Perdido. Excursiones, ascensiones, escaladas. Barcelona, Editorial Montblanc CEC, 1968.
-MALO ICIAR, Javier. Referencia: C-7 PIEDRAFITA-PANTICOSA (Balaitus-Facha-Vignemale). Imprenta Comercial Samper, Valle de Trápaga, 1972.
-IZARD, Feliu. "Tres mils del Pirineu", autoedició, 1985.
-ALEJOS, Luis. "Del Midi de Ossau al Vignemale", En: Rutas Pyrenaica Nº1, Federación Vasca de Montaña, 1986.
-ATELA, David. Caminar por los tresmiles del Pirineo, 90 itinerarios. Zaragoza, Editorial Barrabés, 2005
-BOSCH, Rosa M. "El Pirineu suma un altre 3.000". En: La Vanguardia, dilluns 17 octubre 2022.

FTer (Fidelek itzuli du)